‘Bu böceğin kilosu 5000 Euro’, ‘Bu hayvan aç kalınca burnunuzu yer’, ‘Türkiye’de ilk defa görüldü’ ve benzeri haberlerle karşılaşınca ne yapılmalı?
“Bu böceğin kilosu 5000 Euro”, “Bu hayvan aç kalınca burnunuzu yer”, “… Türkiye’de ilk defa görüldü” ve benzeri haberler son günlerde sıkça karşımıza çıkıyor. Hatta işin boyutu, mağaralarda ‘Yarasa kesesi’ avcılığı olarak adlandırılan yöntemle kese başına 10 bin ile 50 bin dolar arasında para kazanmayı hayal edenlerin yarattığı yarasa katliamına kadar ulaştı.
Evrimsel Biyolog Emrah Çoraman, bu tür haberlere dair hem okurlar hem de benzer haberlerle karşılaşabilecek gazeteciler için uyarılarda bulundu. İşte, Emrah Çoraman’ın uyarıları:
“Bu böceğin kilosu 5000 Euro”, “bu hayvan aç kalınca burnunuzu yer”, “… Türkiye’de ilk defa görüldü” ve benzeri haberler birçok canlı türünü tehdit ediyor. Bu başlıkları bilmeden atıyorsanız, size bu konuda yardımcı olmak isterim. Bilerek atıyorsanız da belki fikriniz değişir!
Öncelikle olarak bahsi geçen hayvan ve bitkilerin birçoğunun nesli tehdit altında ve bu sebepten hem ulusal hem de uluslararası yasalarla korunuyorlar. Bu canlıları incelemek için dahi yasal izin almamız gerekiyor.
Takdir edersiniz ki, TV ve gazetelerde bu canlıları toplamayı teşvik edici haberler yapmak hem etik değil hem de suç!
1) Haberde, bir “hayvan/bitki” ve “para” geçiyorsa çok dikkatli olun! “Bilmem ne salyasını beyin tümörüne iyi gelir”, “… tozu kansere çağre” gibi haberler %99.9 yalan ve halkı bu canlıları toplamaya teşvik ediyor. Bkz. geyik böceği. 20/5/2018 İHA ve Posta gazetesi. pic.twitter.com/8AyTIxm8TS
— Emrah Çoraman (@coraman) 20 Haziran 2018
1) Haberde, bir “hayvan/bitki” ve “para” geçiyorsa çok dikkatli olun! “Bilmem ne salyasını beyin tümörüne iyi gelir”, “… tozu kansere çağre” gibi haberler %99.9 yalan ve halkı bu canlıları toplamaya teşvik ediyor. Bkz. geyik böceği. 20/5/2018 İHA ve Posta gazetesi.
Burada bir konuya daha dikkat çekmek istiyorum. Bazen bu haber veya bilgiyi yayan kişiler; “enteresanlık”, “gırgır” olsun diye TV’ye çıkarılabiliyor. Misal @okanbayulgen yarasa kanı topluyorum diyen bir adamı çıkarmıştı. Adam, siz getirin hayvanları ben satın alacağım diyordu.
Adamla gırgır geçiliyordu ama bir ton insan buna inanıyordu. Gecenin vakti telefonlar çalınca haberdar oldum; bir şekilde yayına ulaşıp adamı indirdik. Yazdığım metni okuyup konuyu topladılar. Kıssadan hisse: “bitki/hayvan+para” olan konulara gırgır da olsa dikkatli yaklaşın!
2) “Doğru” haber yapmak istiyorsanız, ilgili hayvanın/bitkinin türünü öğrenin ve bu konudaki uzmanlarla kontağa geçin. Uzmanları nereden bulacağız?
* Hayvan: @WWF_TURKIYE , @DogaDernegi, @kuzeydoga
* Ağaç/bitki: @temavakfi
* Deniz canlıları: @TudavTudav, @dekamerturkey
En sık (yanlış) yapılan haberler: “bilmem ne Türkiye’de ilk defa görüntülendi!” Evet bazen bazı türler ilk defa görülüyor ve bunları takip etmenin en kolay yolu ilgili sitelere bakmak. Bir kuş TR’de ilk defa görülürse saniyesinde http://www.trakus.org’da haberi çıkar.
Diyelim elinizde türünü bilmediğiniz bir canlının fotoğrafı var; facebook’taki “Türkiye Yaban Hayatı”, “İstanbul kuş gözlem”, veya “@evrimagaci: okur paylaşım” gruplarından birine yollayın 5 dakikada tür hakkında bir fikriniz olsun.
Mesela her sene mutlaka bir “Nesli tükenmekte olan Hint gölet balıkçılı bulundu” haberi yapılır. Ne bulunan tür Hint gölet balıkçılıdır, ne de hayvanın neslli tükenmektedir… “
