Konferansta inkar politikalarından kaynaklı yıllarca bilimsel alanın dışında tutulan Kürtler üzerine son dönemde sosyal bilimler, dil, folklor, müzik ve Ortadoğu’da Kürtleri yakından ilgilendiren akademik çalışmalar tartışıldı.
”islam kardeşliği Kürtleri kandırmaya çalışanların sloganıdır”
3 oturumda gerçekleştirilen konferansta açılış konuşmasını İsmail Beşikci yaptı. Çok önemli hususlara dikkat çeken konuşmasında Beşikci, “30 yıl öncesine nazaran bugün Kürt Meselesini daha rahat tartışabiliyor olduğumuz bugünlere gelebilmek için çok büyük bedeller ödendi. Örneğin gerilla hareketi, gerek yazarlar bu bedeli ödemişlerdir. Bütün bu bedeller ödendikten sonra bizler burada Kürt ve Kürdistan sorununu daha rahat konuşabiliyoruz. Geçen yıllarda Başbakan Dersim katliamından bahsederek yarım ağızla özür diledi. Bu özür sağlıklı bir özür değildi. Bu özür esasında CHP’ye ve CHP genel başkanı Kılıçdaroğlu’nu zor durumda bırakma amacıyla dilenen bir özürdü. Bu özürden sonra Kılıçdaroğlu başbakana Dersim katliamından söz ediyorsun, yarın da Ermeni soy kırımından da söz edersin dedi. Kılıçdaroğlu’nun bu sözlerine karşılık olarak Başbakan, Türkiye’de hiçbir siyasetçi böyle bir duruma düşmez. Bu duruma düşecek kadar şerefsiz değildir dedi. Burada şunu söylemek isterim, Kürtlere ilişkin, Dersime ilişkin özürde yarım ağız özür dilerken, yakın doğu otonom halkları konusunda son derece sağlıksız bir yaklaşım sergiliyor’’ diyerek sözlerini, ”islam kardeşliği Kürtleri kandırmaya çalışanların sloganıdır” dedi.
Beşikci sözlerinin sonunda akil insanları anlamlı ve olumlu bulduğunu gerçekliğine değinerek, “Akil insanların Kürt coğrafyasında gezmesine gerek yok, yani onların Kürtlere söyleyeceği bir şey yok, sadece devlete söyleyecekleri bir şeyleri vardır. Akiller devlete, Kürtlerin haklarını tanı demelidirler. Akiller PKK’ya diyecekleri bir şey yoktur” diyerek konuşmasını bitirdi.
Yeğen: Barış süreci bir sürpriz değil
Prof. Dr. Gencer Özcan moderatörlüğünde yapılan birinci oturumda Özcan,’’Ben hayatımda ilk kez Kürtçe ve Türkçenin birlikte kullanıldığı akademik toplantı ortamında bulunuyorum’’ dedi. Kürt Çalışmaları Konferansı 1. oturumunda ‘’Ortadoğu ve Kürtler’’ konuları Prof. Dr Mesut Yeğen, Harun Ercan, Dr. Seda Altuğ, ve Prof. Abbas Vali’nin sunumları ile gerçekleşti. Oturumda ilk sunumu Harun Ercan yaptı. Harun Ercan ‘Ortadoğu Denkleminde PKK’ konulu sunumunda PKK’nın çıkışından önceki Kürt Örgütlerinden, PKK’nın dönemsel olarak değişim dinamiğinde yaptığı yeniliklerden ve bu güne nasıl geldiğini anlattı. Harun Ercan’ın sunumundan sonra Prof. Dr. Mesut Yeğen söz aldı. Mesut Yeğen,’ ‘Süreç’: Mecburiyetler, İmkanlar, Riskler’ konulu sunumunda dünden bugüne Kürt siyasal hareketinin yaptığı değişimler siyasi kararlar, Türkiye hükümetinin yaptığı yaptırımlar, siyasal kararlar ve bugün barış sürecinde aldıkları roller üzerine konuşma yaptı. Yeğen, ‘bugün bu süreçte olmamızı gerektiren mecburiyetler, sürecin konuşulmaya başlanması imkan ve karşılaşılabilecek sorunlar da riskleri oluşturuyor. İçerisinde bulunduğumuz barış süreci sürpriz değil. 1991den 2013’e geçen sürede olup bitenlere baktığımızda, bugün konuşulan süreç olağan bir durumdur’ dedi.
Akiller girişimi sayesinde her şeyi konuşma imkanı bulunacak
Yeğen sözlerine şöyle devam etti,‘’akil insanlar komisyonuna biçilen misyon Türkiye’yi yeni sürece ikna etmeye yönelik çalışmadır. Yani bu komisyon süreci konuşmaya hazırlamak için kurulmuştur. Arabuluculuk yapma, yüzleşme yapma ve ya silahsızlaşma yapmayı amaçlayan bir komisyon değildir. Tamamıyla normalleşmeyi sağlama amacı olan bir komisyondur’ Mesut Yeğen,’’Kürt siyasetçilerinin bu güne kadar ki beyanlarına baktığımızda, Kürt siyaseti Suriye’de olup bitenlere bağlı olarak ve 20 yıllık performasının iyi olmasına bağlı olarak, Kürt hareketi kendisine güvenmektedir. Silahlar olmadan da Kürtler siyaseti başarabileceklerine inanıyorlar. Eğer bu süreç böyle devam eder ve silahsızlanma olursa diğer parçadaki Kürtleri de içerisine alan yeni fırsatlar, imkanlar oluşacaktır. Örneğin Türkiye deki muhafazakar dindar Kürtler ile KDP arasında bir rezonans olması bizleri şaşırtmaz’’ diyerek sözlerini bitirdi.
Prof. Dr Mesut Yeğen’den sonra sözü Dr. Seda Altuğ aldı. Seda Altuğ, ’ Binxet’ten rojava’ya Suriye Kurdistan’ında Toplum, Siyaset ve Devlet’ konulu konuşmasını yaptı. Konuşmasında Rojavadaki gelişmelerden, Kürt siyasetçilerinin oradaki Rojavadaki mevcut durumundan, Güney Kürdistan’ın oradaki konumundan ve Türkiye’nin oradaki siyasal çıkarımlarından bahsetti. Seda Altuğ,”Türkiye’nin Suriye’ye bu kadar müdahil olmasının altında yatan sebep Kürtlerin orada Türkiye’den bağımsız bir statü elde etmesidir’ dedi. Dr.
2005 yılında 4 milyar dolar olan ticaret hacminin bugün 18 milyar doları buldu
Seda Altuğ’dan sonra sözü Prof. Dr. Abbas vali aldı. Vali sunumunu Soranice ‘Kürdistan Yerel Yönetimi, Ortadoğu’da Demokrasi için Mücadele ve Direniş’ konulu bir konuşma yaptı. Prof. Dr. Abbas Vali, Türkiye’nin Irak hükümetinden bağımsız bir şekilde Irak Kürdistan Federe Bölgesi hükümetiyle petrol ticareti yaptığını söyledi. 2005 yılında 4 milyar dolar olan ticaret hacminin bugün 18 milyar doları bulduğunu söyleyen Vali, “Güney Kürdistan ile AKP arasındaki bu ilişki her iki taraf açısından da çok önemli. AKP Güney Kürdistan ile PKK ve Bağdat hükümetinden bağımsız olarak ticaret yapmaya başladı. Var olan ekonomik ticaret, Kürdistan’da fiili olarak bir şekilde devam edecek” dedi. Bölgede yaşanacak ekonomik bir krizle siyasal krizin de yaşanacağına dikkat çeken Vali, “Güney Kürdistan hükümeti bu krizi şiddet uygulayarak çözmeye çalışacaktır. Çünkü 10 yıldır Güney Kürdistan hükümeti çok önem verdi ekonominin gelişmesine. Daha çok prestij sağlayan görünüm oluşturmaya çalıştı ki bu yapısı ekonomik bir yapı değil. Eğer bu burjuvazi ekonomik krize girerse hükümetten elini çekebilir. Bu hükümet peşmerge gücü dışında kendini yönetmez hale gelecek. Bu nedenle Güney Kürdistan hükümeti ekonomik gelişmeye önem vererek siyasi krizi engellemeye çalışıyor” dedi.
Kürdistan hükümeti değişimleri yapmaz, yani demokratikleşme adımını atmazsa sıkıntı büyür
Irak Federal Kürdistan bölgesinin hassas bir süreçten geçtiğine dikkat çeken Vali, “Önümüzde başkanlık ve hükümet seçimi var. Hükümetin bir şekilde değişmesi gerekiyor. Siyasal karar alanların stratejik kararları var. Eylül ayında Güney Kürdistan hükümeti eğer değişimleri yapmazsa yani bölgesini demokratikleştiremezse rantçı sistem devam ederse yönetimi uzun sürmeyecektir. Hükümetin halka cevap vermesi gerekiyor. Petrol ticaretini şeffaf yürütmelidir. Stratejik değişiklikler yapmalıdır. Eğer var olan süreç devam ederse çok derin bir krize gireceğiz. Hükümet hiçbir şekilde ayakta duramaz” sözleriyle konuşmasına son verdi.
Sovyet devletinde Kürtler açısından önemli sorunlar oluşmadı
Toplantıda ikinci oturum İsmail Beşikci Vakfı’ndan Ayhan Işık’ın moderatörlüğünde başladı. İkinci oturumda Dr. Celîlê Celîl, Dr Welat Zeydanioğlu, Dr. Clemence Scalbert Yücel sunum yaptı. İkinci oturumda ilk konuşmayı,’ Üç Kafkas Cumhuriyeti’nde Eğitim ve Yayıncılık’ başlığıyla Dr. Celîlê Celîl yaptı. Celîl oldukça keyifli bir konuşma yaparak kendi tecrübelerinden ve yaptığı çalışmalardan uzun uzun bahsetti. Celîl,”1920 yılında Sovyet devletinde ilk yıllar Kürtler açısından önemli sorunlar oluşmadı. Bütün halkların eşit olduğunu söylediler, dilleri ve kültürleri tanındı. Bu dillerle yayıncılığın ve eğitim olması gerektiğini söylediler. Kuzey Rusya’da buzulların arasında beş on haneden oluşan etnik gruplara bile kendi dillerinde eğitim hakkı verildi. Kürtler için de bu geçerli oldu” dedi.
Bugün gözümüzün önünde dilimiz ölüyor
Sunumunda Kafkasya ülkelerinde çıkarılan Kürtçe kitap ve yayınları anlatan Celil, “Bugün gözümüzün önünde dilimiz ölüyor. Diyarbakır’da küçük çocuklar Kürtçe bilmiyor. Kim Kürtçe’yi tam anlamıyla biliyor ki? Dil siyasetten bağımsızdır, siyasete bağımlı değildir. Siyaset her zaman değişir onun için siyaset deniliyor. Binlerce çocuğumuz dilini bilmeyecek. Dil bir canlıdır; öğretilmediği zaman ölüyor” dedi. Sözlerinin devamında Celîl,’Rahmetli babam nerde Kürtlerle ilgili bir kitap basılırsa gider o kitaptan 5 nüsha satın alırdı. Eve getirir o kitapları güzelce paketlerdi. Biz o kitapları okumak istesek babam kızar gidin sizde satın alın derdi. Çünkü bu kitaplar ileride Kürdistan’ın üniversitelerine lazım olacaktır. Demişti. Ben o kitapları Viyana’ya yanımda götürdüm. Arşivimde 3 tondan fazla kitap var. o kitaplar Kürdistan’ın kurulmasını bekliyor’ dedikten sonra salonda alkışlar kopmaya başladı. Dinleyenler Celîlê Celîl’e hayranlıkla bakıyorlardı. Ve Celîlê Celîl sözlerine şu anlamlı sözle son verdi, “Kürtçenin resmi dil olması ve resmi kurumlarca güvence altına alınması konusunda Kürtler ayaklarını tek pabuca sokmalılar, ve asla durdukları yerden hareket etmesinler. Çünkü Kürtçe Kürtlerin varlığıdır, Kürtçe Kürdistan’ın ta kendisidir’’.
Dil bir ülkenin oluşmasında temeldir
Dr. Celîlê Celîl’den sonra Fransız asıllı Clemence Scalbert Yücel ‘Kürt çalışmaları alanının gelişimi ve özerkleşmesi’ konulu konuşmasını yaptı. Kürtçe konuşan Yücel, dinleyicilerden olumlu tepki alırken Kürtçe metin okurken yüzünün kırmızılaşması Dr. Celîlê Celîl’in gözünden kaçmadı. Ve Celîlê Celîl Clemence Scalbert Yücel’e ‘’sen Kürtçeyi Kürt olmadığın halde çok güzel konuşuyorsun. O metni Kürtçe okuduğunda yüzün kırmızı oldu, bizimde seni dinlerken yüzümüz kızardı utancımızdan’’ diyerek Yücel’i onara etmekte geri kalmadı.Konuşmasında Yücel,”Dil bir ülkenin oluşmasında temeldir. Osmanlı devletindeki halklar ve aşiretler ile ilgili yapılan araştırmalar vardır. Bu araştırmalar devletin kendi etkisini etnik gruplar üzerinde yayma amacındaydı. Bu konu üzerinde birkaç tarihi araştırma yapılmıştır. Aşiretler ‘medenileştirilmeye çalışılmıştır” dedi. Fransa’nın Suriye egemenliği döneminde bir araştırma yaptığını belirten Yücel, araştırmaların temel amaçlarının Kürtler ve etnik gruplar üzerindeki devlet etkisinin artırılması olduğunu vurguladı’’. Yücel^den sonra sözü Welat Zeydanioğlu aldı. Ve kürt akademisinin durumuna ilişkin bir değerlendirme yaptığı ‘’Kürt Çalışmaları Ağı ve Kürt Çalışmalarının Durumu’’ konulu sunumu Türkçe yapmayı tercih etti.
Dengbejlerin Kürt Müziğinde önemli yeri vardır
Kürt Çalışmaları konferansının 3. turumu Bilgi Üniversitesinden Ronyî Onen moderatörlüğünde‘’Kürt Dili ve Edebiyatında Kimlik İnşası’’ konusuyla Dr. Ferhat Pîrbal, Dr Metin yüksel ve Özlem galip ile devam etti. 3. Oturumda daha önce katılacağı bildirilen Prof. Dr Kadri Yıldırım katılamazken, konuşmacılar sunumlarını yaptı. Dr. Ferhat Pirbal Soranice yaptığı sunumda ‘Ebdul Rehim Rehmi Hekarî’nin Modern Kürt Tiyatrosu ve Şiirinin Ortaya Çıkışındaki Rolü’ konusuna değindi. Sonraki konuşmacı Metin Yüksel ise Kürtçe sunum yaptı. Ve sunumunda Dengbejlerin seslerinden kayıtlar dinleterek dinleyicilere Kürt Müziğinde önemli yeri olan .Dengbejleri hatırlattı. Metin yüksel kendisine ayrılan süreyi aştığı halde konuşmasını bölünmedi ve konuşmasında “Gizli senaryolar”, Duygular, Tarih-Biliş: Dengbej Reso’yu Dinlemek“ konuyu derinlemesine işledi. Metin Yüksel’den sonra söz alan Özlem Galip Gerçek ya da Hayal; Kürtçe Romanda Vatan Resmi konusunu işledi.
Haber-Foto: Kadir KAÇAN
