Ülkemiz topraklarının bir kısmı mart ayı sonuna kadar enerji projeleri yapsın diye BAE’ye tahsis edilecek
Çiğdem Toker
Ekonominin işleyişi için Kur’an’ı Kerim’i referans alan politik söylemin, yani “nas”ın Cumhurbaşkanı nezdinde hakim ve emredici kılındığı zamanların üzerinden çok geçmedi. Faizler için arttırım beklenirken art arda indirim kararlarının alındığı, rezervlerin sürekli azaldığı haberlerini okuduğumuz dönemler.
İşte tam o dönemlerde -ki, bir ay sonra iki yıl dolacak- Merkez Bankası, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile bir swap anlaşması imzaladığını duyurmuştu. “İkili Para Takası” anlaşması adıyla imzalanan metinde nominal büyüklük de karşılıklı olarak 18 milyon dirhem ve 64 milyar TL olarak açıklandı.
Bu tutar o günkü döviz kuruyla, yaklaşık 5 milyar dolara karşılık geliyordu. Anlaşma üç yıllıktı ve karşılıklı uzlaşıyla uzatılabilecekti. (Halen yürürlükte olan bir anlaşmadan söz ediyoruz.)
İki ülkenin Merkez Bankası başkanları açıklama yaparak iki ülke arasındaki ticaret ve yatırım alanındaki işbirliğini iradesini yansıttığını söyledi.
Hani BAE darbe sorumlusuydu?
Bir ara 15 Temmuz darbe girişiminde sorumluluk da atfedilen BAE ile bu anlaşmanın nasıl imzalandığı merak edildi doğal olarak ama bir çok kişinin de bu ani yakınlaşmanın tamamen “duygusal” (!) sebeplerden kaynaklandığını bilecek kadar AKP iktidarın konusunda fikri vardı artık.
Bugün TBMM’de görüşülecek olan Türkiye ile BAE arasındaki Stratejik İşbirliği Çerçeve Anlaşması, o günlerde başka bir kimlik kazanan ilişkilerin bir sonucu.
Swap anlaşmalarının öncelikli amacı kur riskini belirli bir süre için bertaraf edilmesini mümkün kılmak. Her bankanın bilançosunda diğer ülke adına açılan hesaplarda korunuyor. Ülkeler bu anlaşmayla herhangi bir para kazanıp kaybetmediği söyleniyor. Ama iki sene önce ekonomisi alarm sinyali veren Türkiye için AKP kamuoyuna “rezerv varmış” gibi göstermeye yaradı.
Ancak piyasa aktörleri mış gibi yapıldığını bilip hesaplarını swapların düşüldüğü rezervler üzerine yaptığı için onları etkilemedi. AKP yine seçmenine oynadı.
Erdoğan, BAE Devlet Başkanı Muhammed bin Zayid Al Nahyan ile (1 Aralık 2023)
Anayasal zorunluluk
Önceki yazımda kamuoyuna duyurduğum ve kapitülasyon benzeri bir anlaşma olarak tanımladığım Türkiye ile BAE arasındaki enerji alanına dair stratejik çerçeve anlaşması, işte böyle bir sürecin uzantısı. Kapalı kapılar ardında yapılan hesaplardan her zaman haberdar olamasak da bugün olduğu gibi bu tip ikili anlaşmaları bir kanunla uygun bulmak Anayasal zorunluluk olduğu için bir gün ortaya çıkıyor.
Söz konusu anlaşmanın BAE’ye hangi alanlarda büyük imtiyazlar verdiğini, önceki yazımda listeledim. Eklenmesi gereken bir düzenleme de şu ki, Türkiye BAE için listelenmiş enerji projelerini gerçekleştirebileceği sahaları önceden belirleyip ona tahsis edilecek.
Peki Türkiye’nin dört bir yanında yüzlerce dönüm anlamına gelecek bu sahalar BAE’ye ne zaman tahsis edilecek?
Mart ayı sonuna kadar
Meclis’te görüşülmeye başlanacak olan bu anlaşmanın, kanunla uygun bulunup yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde. Yani ülkemiz topraklarının bir kısmı mart ayı sonuna kadar enerji projeleri yapsın diye BAE’ye tahsis edilecek. Bu “seç seç al” anlamına gelen ikram gibi bir düzenleme olduğunu söyleyebiliriz. Yanı sıra, Türkiye BAE’nin ona tahsis edilen Türk topraklarında yapacağı projeler için bir de ayrıca ulusal iletim hattını her an hazır tutacak. Bu da anlaşmaya bir madde olarak konulmuş durumda.
Türkiye’de bir enerji, havalimanı gibi altyapı projeleri gündeme geldiğinde, hayata geçirilmesinin ne kadar uzun bürokratik işlemler gerektirdiğini biliriz. Sadece Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporu bile bir -iki yıldan önce hazırlanıp -yargı süreçleri de dahil edildiğinde- tamamlanamaz. Türkiye BAE’ye arazi tahsis ettikten sonra bunları yapması için de bürokratik kolaylık sağlama sözü veriyor.
Altın tepsi içinde binlerce megavatlık santral, yüzlerce dönüm arazi, milyarlarca dolarlık projenin BAE’ye sunulmasının tek nedeninin ,yazının başında söz ettiğim swap anlaşması olamayacağını düşünüyorum. Kamuoyunu ikna etmek üzere rezervleri dolu göstermeye yarayan swapların politik amacı, sınırlı bir süreyi kapsar.
Bu stratejik çerçeve anlaşmanın ardından başka “faydalar” olmalı.
