Kamu hastanelerinin içi boşaltılınca, özel hastaneler büyük bir rant kapısı olarak meydana çıkıyor. İktidar, seçmeninin gözünü boyamak için devasa binalar dikti ancak binalarda cihaz, cihazların başında doktor yok.
Ozan Gündoğdu
21 yıllık AKP iktidarı, bu zamana dek halkın zihninde bazı efsaneler yaratmayı başarabildi. Bunların başında da “hastane kuyruklarının bittiği” efsanesi geliyor. Bundan çeyrek asır önce hastanelerde çok kuyruk varken efsaneye göre an itibariyle kuyruklar sona erdi.
Kuyrukların ne durumda olduğu, herhangi bir şehir hastanesinin aciline gidildiğinde görülecektir. Fakat, aradan geçen çeyrek asrın sonunda, “kriz” ölçeğinde bir başka sorunumuz oluştu. Tetkik yaptırmak için hastanenin yolunu tutan yurttaşlar, 1 yıl sonraya kadar uzayabilen tarihlerle karşı karşıya kalabiliyorlar. Özellikle büyükşehirlerde, Ultrason, MR, mamografi, radyoterapi cihazı gerektiren tetkikler ya da cildiye ve diş hastalıklarındaki tedavi süreçleri ancak aylar sonra tamamlanabiliyor. Yurttaşlar, randevu tarihlerini sosyal medyada paylaşarak veryansın ediyor. Bir diş randevusu için 2024 Ekim ayına randevu alan yurttaş soruyor? Dişimin ağrıması benim suçum mu?
Sonuç; imkanı olan özel hastanelerinin yolunu tutuyor ve böylece kamusal sağlık hizmetinin yetersizliği yeni bir rant kapısı açmış oluyor. Sağlık sektörü, milyarlarca dolarlık bir büyüklüğe ulaşırken, hastane zincirleri sahiplerinin keyfine diyecek yok.
Peki 2024 yılı için 732 milyar liralık devasa bütçesiyle Sağlık Bakanlığı’nın yetişemediği sağlık talebine, özel sektör nasıl yetişiyor? Bunun için bakanlığın her yıl yayınladığı “Sağlık İstatistikleri Yıllıkları”na göz atalım.
HER 5 HASTANIN 1’İ ÖZELE GİDİYOR
Öncelikle, özel hastanelerin, toplam hastane talebi içindeki büyüklüğünü tespit edelim. Verilere göre 2022 yılında 496,4 milyon kez hastanelere başvurulmuş. Bu başvuruların 74,8 milyonunu özel hastanelere yapılan başvurular oluşturmuş. Demek ki, her 5 hastadan 1’i özele, 4’ü Sağlık Bakanlığı ya da üniversitelere ait olan kamu hastanelerine başvurmuş. O halde, kamunun sağlık kapasitesinin özelin 4 katı büyüklüğünde olması gerekiyor ki, özel ya da kamu, her iki kesim de kendisine başvuranlara eşit ölçüde hizmet sunabilsin. Peki öyle mi?
MR, MAMOGRAFİ, ULTRASON CİHAZLARI YETERSİZ
Özelin ve kamunun cihaz kapasitesini karşılaştıralım. Örneğin MR cihazı… “Manyetik Rezonans” denilen bu cihaz sayesinde vücudun ayrıntılı resimleri çekiliyor ve bu cihaz tetkikler için kullanılıyor. Özel hastanelerdeki MR cihazı sayısı 480. Normal şartlar altında, Sağlık Bakanlığı hastanelerinde bunun 4 katı kadar MR cihazı olması gerekirken, bakanlık hastanelerindeki MR cihazı sayısı 379.
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, henüz 1 ay önce, 11 Ekim’de sosyal medya hesabından meme kanserinin Türkiye’de görülen en yaygın kanser türü olduğunu, kanser teşhislerinin yüzde 11,7’sinin meme kanseri olduğunu duyurdu. Fakat gelin görün ki, meme kanseri teşhisi için kullanılan ‘mamografi cihazı’ndan, özel hastanelerde 479 adet bulunurken, Sağlık Bakanlığı’nda 416 adet bulunuyor.
Tetkik için en sık kullanılan cihazlar ise ultrason cihazları. Normal şartlar altında, özel hastanelerin 4 katı kadar olması gereken Sağlık Bakanlığı’nda 2 bin 715 adet ultrason cihazı var. Buna karşın, özel hastanelerdeki ultrason cihazı sayısı 2 bin 431.
Sadece tetkik gerektiren cihazlar değil, tedavide kullanılan cihazlarda da Sağlık Bakanlığı hastaneleri yetersiz. Vücudunuzda çıkan bir tümörün yok edilmesinde kullanılan radyoterapi cihazlarından özel hastanelerde 80 adet bulunurken, Sağlık Bakanlığı hastanelerinde bu sayı 92.
Verilerin bu şekilde olduğu bir ülkede, “sağlık sektörü”nün büyümemesi mümkün mü? Nitekim son 20 yılda, sağlık sektörünün kapasitesi hızla artmış. 2002 yılında 178 bin 135 hastane yatağı bulunan Türkiye’de, bu yatakların 11 bin 870’i özel hastanelere aitmiş. Aradan geçen 20 yılda, hastane yatak kapasitesi yüzde 47 artmış ve 262 bin 190’a yükselmiş. Nüfusun yüzde 24 arttığı böyle bir dönemde yüzde 47’lik kapasite büyümesi başarılı sayılabilir. Fakat bu başarı kamuya değil, özele ait. Zira aynı dönemde kamu hastanelerinin yatak kapasitesindeki artış yüzde 24 iken özel hastanelerin yatak kapasitesindeki artış yüzde 363. Toplam yatak kapasitesinin yüzde 47 arttığı dönemde, özel hastane yatak kapasitesi, 11 bin 870’ten 55 bin 69’a yükselmiş. Böylece 20 yıl önce her 100 hastane yatağından 7’si özel hastanelere aitken, 2022’de her 100 hastane yatağının 21’i özel hastanelerin olmuş.
UZMAN DOKTORLAR ÖZELDE BİRİKİYOR
Kamu hastanelerindeki kapasite yetersizliği, iktidarın yüksek egosu nedeniyle asla iktidarın suçu olamaz. Bu yetersizlik olsa olsa muhalefetin ya da dış güçlerin bir oyunudur. Politik fanatizm nedeniyle, iktidara toz kondurmayan halk kesimleri de sorumluluğu doktorlarda buluyor. Doktorlar ise bu sıkışma karşısında kamudan özele geçmenin yollarını arıyor.
20 yıl kadar geriye gidip, bugüne gelmeyelim. Sadece son 5 yılı kıyaslayalım ve verileri bu sefer de uzman doktorlar üzerinden ele alalım. Sağlık sistemimizdeki toplam uzman hekim sayısı 5 yıl önce, 2017 sonu itibariyle 80 bin 951 binmiş. Hastane başvuru sayılarına baktığımızda bunun yüzde 80’inin kamuda, yüzde 20’sinin özelde olması beklenir. Fakat burada da bir dengesizlik var. 2017 yılında her 100 uzman doktorun 71’i kamuda, 29’u özelde çalışmış. Ama 80 bin 951 uzman hekimin 23 bin 810’u özel hastaneler tarafından istihdam edilmiş. Bu dengesizliği gören iktidar bir önlem almış mı? Tam tersine… Son 5 yılda kamuda çalışan uzman doktor oranı artmak bir yana azalmış. 5 yılda toplam uzman doktor sayısı 95 bin 600’e çıkmış ama özel sektörde çalışan uzman doktor oranı yüzde 29’dan yüzde 32’ye yükselmiş. 2022 itibariyle 95 bin 600 uzman doktorun 30 bin 516’sı özelde istihdam edilmiş. Yurtdışına gitmek için “İyi hal” belgesi alan doktorların rekor kırması ise cabası.
Tüm bunlar, sağlık sektörü ile iktidar arasında kurulan izaha muhtaç ilişkinin sonuçları. Kamu hastanelerinin içini boşaltılınca, özel hastaneler büyük bir rant kapısı olarak meydana çıkıyor.
Şehir Hastanelerinin sadece kirası için 27,5 milyar avroyu gözden çıkaran iktidar, seçmeninin gözünü boyamak için devasa binalar dikti ancak binalarda cihaz yok, cihazların başında doktor yok. Bu haliyle iktidarın seçim kazanmaktan daha büyük bir başarısı yok.
