Çocuklar genellikle kendileri için uygun, eğlenceli ve keyif veren bir aktivite bulamadıklarında bilgisayar oyunlarına yöneliyor” diyen Pedagog Belgin Temur’a göre teknoloji çağında ebeveynler çocuklarını iyi tanımalı, uygun şekilde yönlendirmeli
SERBAY MANSUROĞLU
Bilgisayar/tablet oyunu ve dolayısıyla ekran bağımlılığı çağımızın bir gerçeği. Bu alanda çalışan birçok uzmana göre artık milyonlarca çocuk oyun bağımlısı. Yaparak, öğrenerek oyun devri geride kaldı. Çocuklar artık asosyal yetişiyor. Çevreleriyle iletişimleri daha zayıf. Oyun dışında hobileri yok. Birçoğu kendini bağımlısı olduğu oyundaki karakterle özdeşleştiriyor. Uyku düzeni, sağlık sorunları başgösteriyor. Hatta kısa süre önce 13 yaşındaki Hakan’ın başına gelenler gibi bu durum ölümle sonuçlanabiliyor. Peki tam olarak nedir bu oyun bağımlılığı, tedavisi var mı? Pedagog Belgin Temur’a sorduk. “Tanım olarak ‘bilgisayar/internet bağımlılığı’ tüm dünyada yeni kullanılmaya başlanan bir kavram. İnternetin aşırı kullanılması isteğinin önüne geçilememesi” diyen Pedagog Temur sorularımızı yanıtlayıp uyarılarda bulundu.
» Oyun bağımlılığı dediğimiz şey tam olarak nedir?
İnternete bağlı olmadan geçen zamanın önemini yitirmesi, yoksun kalındığında aşırı öfke hali ve saldırgan tutumlar şeklinde tanımlanabilir. Yapılan bir araştırma 4 saatten fazla internet ve ekran başında vakit geçiren kişilerin beyinlerinde dopamin birikmesi olduğunu saptamış. Aynı sonuç kumar bağımlılarında da bulunmuş. Bu da bilgisayar oyunu bağımlılığının da beyinde tıpkı diğer bağımlılıklar gibi bir reaksiyona sebep olduğunu göstermektedir.
» Çocuk kendi iradesi ve yetisini kaybediyor mu?
Çocuklar yetişkinlere göre çok daha hazza dönük davranırlar. Hoşlandıkları bir aktiviteyi kendi kendilerine sonlandırmaları bu nedenle çok daha güçtür. Ve yine bu nedenle anne babanın uygun disiplin yöntemleri ile çocukların günlük aktivitelerini düzenlemeleri, kontrol etmeleri ve onları uygun şekilde yönlendirmeleri son derece önemlidir. Yani mutlaka anne baba kontrolü gereklidir. Burada kontrol ile çocuğun bilgisayar oyunlarını sınırlandırmak kadar, ona kendi yaşına, yeteneklerine ve ilgisine uygun başka aktiviteler bulmaktan da söz etmeliyiz. Ve aynı zamanda bu aktivitelere uygun bir şekilde teşvik etmek de yine anne babanın görevidir. Çocuklar genellikle kendileri için uygun, eğlenceli ve keyif veren bir aktivite bulamadıklarında bilgisayar oyunlarına yöneliyorlar.
» Nasıl sonuçlara yol açıyor?
Oyunların büyük bir kısmında çocukların ruh sağlığını olumsuz etkileyecek içerikler ve temalar mevcut. Bu da çocukların çevreleriyle uyum sorunları yaşamalarına, korku, kaygı gibi duygulara yatkın olmalarına ve sorun çözme becerilerinin olumsuz etkilenmesine sebep olmaktadır. Bir çok çocuk bu oyunlar sebebiyle şiddete daha yatkın olmakta bu da kendilerinin de şiddete maruz kalma olasılıklarını arttırmaktadır.
***
Bağımlılığa sebep olan koşullar
Bağımlılığa genetik bir yatkınlık olduğu bilinmektedir. Ancak biz daha çok çevresel koşulların bağımlılığa yatkınlığı arttırdığını ve pekiştirilmezse bağımlılığın çocuğun hayatında bir sorun olmadığını gözlemliyoruz. Örneğin bilgisayar oyunlarına bağımlılığın en çok çocuğun anne babasından görerek oluştuğu biliniyor. Anne babanın bilgisayar karşısında ya da telefon ekranında çok vakit geçirdiğini izleyen çocuklar daha kolay bağımlı oluyorlar. Ayrıca aynı şekilde çok televizyon izleyen anne babaların çocuklarında da bu tür oyunlara bağımlılık riski artıyor. Diğer yandan anne babaların çocuklarıyla sağlıklı iletişim kuramadığı durumlarda ve çocuklar kendilerini aile içinde yalnız, anlaşılmamış hissettiklerinde, duygusal ihtiyaçları yeterince karşılanmadığında bu tip oyunlara yönelme ve ihtiyaç duyma olasılığı artıyor. Ayrıca aile içinde herhangi bir bağımlılığı olan bir yetişkin olduğunda çocuklarında bir ya da birden fazla şeye bağımlı olma olasılıkları artıyor.
Ebeveynlere düşen sorumluluklar/öneriler
– Ailelerin çocukları ergenlik dönemine ulaşmadan onlarla ilgili sorunları çok iyi bilmeleri, uygun çözüm yollarını öğrenmeleri, çocuğa problem çözmeyi, gerekli durumlarda yardım istemeyi, yardım almayı öğretmeleri, onları psikolojik olarak güçlendirmeleri ve olgunlaşmaları için gereken pedagojik yöntemleri kullanabilmeleri çok önemli.
– Ergenlik dönemine gelindiğinde bir önceki dönemde çocuğun yaşadığı zorluklar, aile içi iletişim sorunları ve çözülmemiş problemler çok daha karmaşık ve zor bir hal alıyor.
– Çocuklar ergenlik döneminde kendilerini daha fazla kapatıyorlar ve iç dünyalarında olup biteni anlayabilmek anne babalar için iyice güçleşiyor. Ayrıca önceki dönemde anne baba ile iletişimde sorunlar varsa çocuk bu dönemde anne babaya daha fazla kızgın olduğu için, özellikle anne babanın hoşuna gitmeyecek şeylere daha fazla yöneliyor.
– Anne babaların çocukları ergenlik döneminde evde yalnız bırakmalarında belirli bir süreyi aşmadıkça sorun olmaz. Ancak çocuğun evde ne yapıyor olduğundan ailenin bilgisi olması önemlidir. Örneğin çocuk evde beş saat yalnız kalacaksa ve bu beş saatin tamamını bilgisiyar oyunu ile geçirecekse bu durumda çocuğu bu kadar yalnız bırakmak uygun olmayacaktır elbette.
– İnternet çocuklar için çeşitli riskler içermektedir. Bir çok anne baba çocuğu kadar bilgisayara ve internete hakim olmayabilir. Bu nedenle de çocuklarının internette nerelerde dolaştığını, kimlerle ne şekildi muhatap olduğunu bilmezler. Bu da çocukların özellikle dış dünyadaki başka tehlikelere de açık hale getirmektedir. Böyle durumlarda süre sınırı getirmek ve bilen birinden yardım istemek yararlı olabilir.
– Çocuğun girdiği, takip ettiği, dahil olduğu siteleri, programları izleyebilmek, bunu da çocuğun bilgisi dahilinde yapabilmek gerekir. Çocuğun güvenliğinin ve zarar görmemesinin önemini vurgulamak ve bunun altını çizmek gerekir.