Krikorian, “Çilek ve yaban mersini ‘antosiyaninler’ adı verilen antioksidanlar içerir. Bu meyveler metabolik ve bilişsel iyileşme gibi sağlıkla bağlantılı çeşitli faydalar sağlar” diyor.
Çilek, ‘demans’ bunama riskini azaltmasının yanı sıra yaşı ve metabolizması bilişsel gerilemeye meyilli olan kişilerin ruh halini düzeltebiliyor. On iki hafta boyunca süren bir araştırma, bir kontrol grubuna kıyasla, her gün bir fincan dolusu çilek yiyen ve insülin direnci sorunu yaşayan orta yaştaki aşırı kilolu insanların, daha iyi bir hafıza ve daha az depresyon belirtileri gösterdiğini ortaya çıkardı.
Demansa ek olarak, insülin direnci, obezite ve aşırı kiloyla bağlantılı sağlık sorunları gibi metabolik bozukluklar daha da yaygın hale geliyor. İnsülin hormonuna duyarlılık yoksunluğu, ABD’deki 60 yaş üzeri nüfusun neredeyse yarısını etkiliyor ve hayatın ilerleyen dönemlerinde demansla bağlantılı bir risk etkenine dönüşüyor.
‘DOPİNG’ ETKİSİ YAPIYOR
Cincinnati Üniversitesi’nden sinirbilimci Robert Krikorian, “Bu araştırma, çilek yemenin bu yaş grubunda bilişsel performansı ve metabolik sağlığı iyileştirip iyileştiremeyeceğini ve eğer böyleyse, bilişsel gelişim ile azalan metabolizma sorunları arasında bir bağlantı olup olmadığını gözden geçirdi” diyor.
Krikorian ve ABD’deki araştırma ekibi, büyük kısmı kadınlardan oluşan 50 ilâ 65 yaşlarındaki hafif bilişsel sorunlar yaşayan ve vücut kitle indeksi (BMI) ‘aşırı kilolu’ kategorisine giren 30 yetişkinin işbirliğiyle araştırmalar yürüttü.
Araştırmadan iki hafta önce herhangi bir meyve tüketiminden kaçınmaları istenirken, araştırma boyunca her gün yemeleri için 13 gramlık gerçek çilek tozu ya da plasebo verildi. Araştırmadan önce ve sonra yapılan bilişsel testlerle katılımcıların hayatını idame ettirme becerileri, kelime hatırlama, uzun süreli hafıza işlevi ve ruh halinin genel durumu değerlendirildi ve araştırmacılar metabolik verileri inceledi.
Plasebo verilen kişiler, ‘bellek paraziti’ adı verilen bir sorunu ölçen gecikmeli bir tanıma testinde pek de iyi bir sonuç sergilemediler. Bununla beraber, çilek tozu verilen katılımcılarda ‘hafıza paraziti’ azaldı ve bu durum, önemsiz verileri daha isabetli biçimde görmezden gelebildiklerini gösterdi.
Krikorian, “Bellek parazitinde görülen azalma, bir ‘kelime listesi öğrenme testinde’ anlamsal açıdan bağlantılı olan terimlerin daha az karıştırıldığı anlamına geliyor” diye izah ediyor: “Bu olgunun çoğunlukla hafıza testi esnasında hedeflenmeyen kelimelerin istem dışı kullanımına direnme açısından daha iyi bir yönetsel denetim yansıttığı düşünülüyor.”
SİHİRLİ KARIŞIM: ÇİLEK VE YABAN MERSİNİ
Menüsüne çilek tozu eklenen katılımcılar, bunlara ek olarak duygusal sağlamlık ve hayatını idame ettirme yeteneğinin güçlendiğini ortaya koyan daha düşük depresif belirtiler yaşadıklarını bildirdiler; kısacası, günlük aktiviteleri ve sosyal ilişkileri daha iyi biçimde yönetme becerisinin yanı sıra daha iyi bir yanıt kontrolü ve daha fazla esneklik sergilediler.
Araştırmacılar, yaş ve insülin direncinin, katılımcıların genelinde yürütme işlevlerinde hafif seviyede bozulmaya yol açabileceğini ve ‘tedavinin’, var olan eksikliği bir seviyeye kadar düzelttiğinin görüldüğünü belirtiyorlar. Çileğin, sorun yaşamayan insanlardaki işleyişi daha da iyileştirip iyileştirmeyeceğini bilmiyorlar.
Krikorian, “Orta yaşlardan itibaren yönetsel beceriler azalmaya başlar ve insülin direnci ve obezitede olduğu üzere, karında biriken aşırı yağ, beyin de dahil olmak üzere enflamasyonu artırma eğilimi gösterir” diye ekliyor: “Hâl böyleyken, gözlemlediğimiz faydalı etkiler, çilek verilen gruptaki sağlık sorunlarının hafiflemesiyle bağlantılı olabilir.”
Aynı araştırmacılar ve diğer meslektaşlarınca 2022 yılında gerçekleştirilen bir araştırma, benzer bir insan grubunda, her gün yaban mersini yiyen kişilerde ‘bellek paraziti’ düzeylerinin düştüğünü ortaya çıkarmıştı.
Krikorian, “Hem çilek hem de yaban mersini ‘antosiyaninler’ adı verilen antioksidanlar içerir; bu meyveler metabolik ve bilişsel iyileşme gibi sağlıkla bağlantılı çeşitli faydalar sağlar” diye belirtiyor. Çilek diyeti hakkında gerçekleştirilen öteki araştırmalar, daha düşük insülin de dahil olmak üzere farklı metabolik iyileşmeleri ortaya çıkarırken, bu araştırmada metabolik bir etkiye rastlanmadı.
DAHA FAZLA ARAŞTIRMAYA İHTİYAÇ VAR
Araştırma ekibi, “Metabolizma temelli işlevlere dair sürpriz bir faydanın olmaması, metabolik ve bilişsel işlevi araştıran öteki araştırmalarla karşılaştırıldığında, bu çalışmada kullanılan daha düşük antosiyanin dozunun eseri olabilir” diye aktarıyor.
Krikorian ve ekibi, katılımcı diyetlerine dair örneklem alanının dar, süresinin kısa ve düzenlemesinin sınırlı olmasından ötürü, bulgularından geniş sonuçlar çıkaramıyor. Bedenimiz karmaşık beslenme gereksinimleri yüzünden karmaşık bir yapıda olduğu için, asla tek başına tüketilmeyen besinlerin sağlık açısından etkilerini incelemek güç bir iş.
Muhtemel bilişsel faydaları bir yana, uzmanlar, ihtiyacımız olan vitaminleri, mineralleri ve besinleri almak için en isabetli yaklaşımın, kusursuz bir C vitamini kaynağı olan çileği içeren çeşitli ve dengeli bir beslenme tarzı olduğunu belirtiyorlar. Makale yazarları, “Bu değerlendirmeler, farklı dozajlar, daha büyük örneklem ve farklı uzunluklardaki müdahale süreleri içeren çilek takviyesiyle bağlantılı sağlık ve nörobilişsel faydaların daha fazla araştırılmaya ihtiyaç duyduğunun altını çiziyor” diyor.
Araştırma makalesi, ‘Nutrients’ adlı dergide yayınlandı.
Yazının orijinali Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
