Kriz nedeniyle iş yapamayan saya atölyeleri bir bir kapanıyor. Kapanmayan atölyelerde ise neredeyse iş yapılmıyor.
Volkan PEKAL
Adana
Sezon sonu indirimlerini “Enflasyonla topyekün mücadele” adı altında duyuran büyük ayakkabı firmalarına iş yapan sayacılar en kötü dönemlerden birini yaşıyor. Adana’da son 3 aydır sadece 3 hafta çalışan, geçinebilmek için portakal bahçesine giden, her geçen gün borçlanan Hurşit Yiğit, “Eskiden ‘2 sene sonra şunu yapacağım’ diyebiliyordum. Şu an ödeyeceğim borçların stresindeyim. Şu an aklımdaki tek şey çocuklarıma bakabilmek” diyor.
ENFLASYONLA MÜCADELE EMEKÇİYE YANSIMIYOR
Büyük ayakkabı firmaları enflasyonla topyekun mücadele ettiğini iddia ederken ayakkabı ve giyim sektörü yüzde 12’lik artışla ekim ayının zam şampiyonu oldu. Peki ayakkabı işçileri bu büyümeden payını aldı mı? Son üç aydır doğru dürüst çalışamayan Yiğit’in eline geçen para Adana’da ayakkabı üretiminin azalmasına bağlı olarak düştü. Ayakkabı sektöründe parça başı çalışıldığı için elde ettiği ücret düşen Yiğit, ‘İş yok’ denilerek diktikleri parça başı ücretlerin de düşürüldüğünü söyledi.
‘HER ŞEYE YAPILAN ZAM İŞÇİYE YAPILMIYOR’
Çocukluğundan beri sayacılık yapan Hurşit Yiğit, daha önce makinesi ile saya dikerken şimdi başka bir arkadaşının yanında işçi olarak çalışmaya başlamış. Son 3 ayda toplam 3 hafta çalıştığını ifade eden Yiğit, geçimini sağlamak için portakal bahçesinde tarım işçiliği yapmış. Ve birçok yere borçlanmış. Diktikleri ayakkabıları büyük firmaların mağazalarda 300-500 liraya sattığını dile getiren Yiğit, “Dolara arttı diyerek ayakkabıya zam yapabiliyorlar. İşçinin ücretine niye zam gelmiyor? Bunlar hep halının altına süpürülüyor. Kimse işçinin sesini duymuyor. Bir ayda yüzde 12 zamlanmış. Bize 4 liraya dikerken 3.5 liraya indirdiler. Deriye, solüsyona, tabana zam geldi diye bizden çıkardılar. Bizim de ücretimizin artması gerekir. Çünkü biz de alışveriş yapıyoruz. Gıda, elektrik, her şeye zam gelmiş. Enflasyon yüzde 25. En azından bunun ücretimize yansıtılması lazım. Gıdada her şeye yüzde 50 zam gelmiş. Merak ediyorum asgari ücrete de yüzde 50 zam gelecek mi?” diye konuştu.
‘HER ŞEYİ BIRAKMIŞIZ AÇLIKLA MÜCADELE EDİYORUZ’
İğne iplik fiyatlarından gıda, elektrik fiyatlarına kadar gelen zamların geçimi zorlaştırdığını ifade eden Yiğit, “Birkaç senedir fiyatlar hep sabit duruyor. Yapılan zamlar bizim kazandığımıza yansımadı ama aldığımız her şeye yansıdı. 5 liraya aldığımız iplik 11 lira oldu. Kiralar, makine parçaları öyle. Ama bizim ücretlerimiz düştü. Her şeyi bırakmışız açlıkla mücadele ediyoruz. Bir bez alıyorum 35-40 lira. Artık onu bile alamaz duruma geliyor insan. Yağ 20’den 40 liraya çıkmış. Fasyulyesi, mercimeği… Simit bile 1,5 lira olmuş. Aldığım para 400 lira simide bile yetmiyor artık. Düşünün artık nasıl geçiniyoruz” dedi. Fiyatların düşmesini istediklerini ifade eden Yiğit, “Artık kimse geçinemiyor. İnşallah iyiye gider. Ekonominin canlanması için bir şeyler yapsınlar” dedi.
‘EN UFAK SORUNDA PATRON İŞİ DURDURABİLİYOR’
İşlerin azlığı ve fiyatların düşürülmesi ile aldıkları ücretlerin asgari ücretin altına düştüğünü ifade eden Yiğit, sorunların ayakkabı sektörünün yapısında olduğunu söylüyor. En ufak bir sorunda patronların işi durdurabildiğini ifade eden Yiğit, “İş yok diye fiyatlar aşağı çekiliyor. 4 liraya diktiğimiz ayakkabıyı 3,5 liraya dikiyoruz” dedi.
MESLEĞİ BIRAKIP ORGANİZE’DE ÇALIŞMAYA BAŞLADI
Daha önce kalfa olarak çalışan işçilerden Ali, aylardır iş olmadığı için mesleği bırakmış ve 3 arkadaşıyla birlikte Organize Sanayi Bölgesi’nde bir fabrikada işçilik yapmaya başlamış. Bir süre yıllarını verdikleri meslekte kalmak için direndiklerini ifade eden Ali, “Ama geçim zor. Her zaman iş olmuyordu. Geçindirmemiz gereken ailelerimiz vardı. İş aramaya başladık. Bu fabrikadan çağrılınca kabul ettik. Asgari ücret ama en azından alacağımız ücreti biliyoruz. Sigortamız yatıyor. Şimdilik memnunuz” dedi.
‘ATÖLYELERİN ÇOĞU KAPALI’
Yabancı siparişler ekim ayı başında gerçekleşen uluslararası fuarda arttı, yıl sonuna kadar ayakkabı sektörünün 1 milyar doları bulması bekleniyor, ayakkabı fiyatları bir ayda yüzde 12 oranla en yüksek artışı gösterdi ancak sayacıların ücretleri ya yerinde saydı ya da geriledi. Birçok saya atölyesi aylardır kapalı. Eskiden deriyi döven çekiç seslerinin yerini sessizlik almış durumda. Kullandıkları malzemelerdeki yüzde yüze yakın artış ve enflasyonla birlikte ortaya çıkan durumun kendilerine işsizlik olarak yansıdığını belirten sayacılar, en az yüzde 40 zam talep ediyor.
TL’nin birçok para birimi karşısında değer kaybetmesinin ardından Türkiye’deki ayakkabı firmalarına yurt dışından gelen siparişler artış gösterdi. Ekimde gerçekleşen AYMOD Uluslararası Ayakkabı Moda Fuarı’nda yurt dışı alıcılarda yüzde 32’lik artış oldu. Türkiye Ayakkabı Sektörü Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfının (TASEV) paylaştığı verilere göre 2017’de 380 milyon çift ayakkabı üreten sektör, 2018’de 400-420 milyona yaklaştı. Yıl sonunda ithalatın 1 milyar doları bulması bekleniyor. Giyim ile birlikte ayakkabıda fiyatlar ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 12.7 artışla zam şampiyonu oldu. Enflasyonun yıl sonu yüzde 30’ları bulmasının beklendiğini dile getiren Ayakkabı İmalatçıları Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği Başkanı Mustafa Özay, kayıplarının karşılanması için ayakkabı sektöründeki büyümeden paylarını istediklerini ifade etti.
‘YÜZDE 40 ZAM İSTİYORUZ, BİRLİK OLUSRAK YAPABİLİRİZ’
İğneden ipliğe her şeye zam gelirken ayakkabı üretiminde çalışan işçilerin aylardır işsiz gezdiğini ifade eden Dernek başkanı Özay, “Birçok kişi aylardır iş yapmıyor. Bazıları mesleği bırakıp başka işler buldu. Ücretler çok düşük. Bu ücretlerle devam edersek işi bırakanların sayısı da artacak” dedi. Geçen sene eylem yaparak aldıkları zamların bu sene artan fiyatlar krşısında tatmin edici olmadığını dile getiren Özay, “Bu sene çalıştığımız halde geçinemiyoruz. Bir de 3 aydır boşta gezen arkadaşlarımız var. 2018’de büyüme yaşanırken bize kimse ‘Size fazla para verelim’ demedi. Biz daha fazla saat çalışırsak paramız artabiliyor. Ama dolar yükseldi diye ayakkabı işçileri işsiz gezebiliyor” dedi. Atölyecilerin yüzde 10 zam önerdiğini ifade eden Özay, “Bu kabul edilebilir bir rakam değil. Yüzde 40 zam istiyoruz” dedi. Geçen sene sayacıların birlik olmasıyla kazandıklarını ifade eden Özay, bu sene de bunu yapacaklarını belirtti.
