Suça ortak olma!

Işıl Çalışkan

Yayıncılar Telif Hakları ve Lisanslama Meslek Birliği (YAYBİR), kurulduğu günden bu yana korsan kitaba karşı mücedele yürüten bir meslek birliği. YAYBİR Başkanı Mustafa Aksoy, özellikle pandemi sürecinde dijital korsanda yaşanan artışa dikkat çekerek bu süreçte toplam bin 700 dijital içeriğin kapatılmasını sağladıklarını söylüyor.

Son olarak ise sosyal medyada #senbudeğilsin etiketiyle bir kampanya başlattılar.

Aksoy ile dijital yayıncılığı ve yeni kampanyalarını konuştuk.

■ Korsan yayınlarla nerelerde ve ne şekilde karşılaşıyoruz?
Korsan kitap denilince nedense akla hep tezgahlarda, açık alanlarda, baskı kalitesi kötü ve ucuz fiyatlarla satılan kitaplar geliyor. Fakat korsan kitap sadece bu değil.

Özellikle eğitim-öğretim dönemlerinin başlangıcında yoğunlaşan, bununla birlikte bütün yıla yayılan kitabın fotokopi yoluyla kuralsız ve kontrolsüz kopyalanması da büyük bir sorun oluşturuyor. Bir kitabın eser sahibinin izni olmaksızın kısmen veya tamamen çoğaltılması telif hakkı ihlalidir ve suç.
YAYBİR olarak, eğitim-öğretim dönemlerinin başında YÖK’e, üniversitelere ve milli eğitim müdürlüklerine bu konuda yazılar göndererek bu uygulamaların önüne geçilmesi konusunda talepte bulunuyoruz.

Aynı şekilde, sanal ortamda indirilen PDF kitaplar, eser sahibinin izni olmaksızın seslendirilip videoya dönüştürülerek umuma arz ediliyor. Bu tür uygulamalar da telif hakkı ihlali ve suç.

Üyelerimize ait eserleri sesli kitap olarak yayan YouTube gibi kanallara telif hakkı ihlali bildiriminde bulunduğumuzda aldığımız geri dönüşler bize şunu gösteriyor ki bu işi yapan insanların çoğunun telif hakkı konusunda en ufak bir fikri yok ve yaptığı işin suç olduğunu bilmiyor. Bu anlamda da “#senbudeğilsin” kampanyamızın önemi bir kez daha ortaya çıkıyor.

ÜNİVERSİTLERDE KORSAN BİLİNCİ SON DERECE DÜŞÜK

■ Toplumumuzdaki telif bilincinin yeterlilik seviyesiyle ilgili neler söylersiniz?
Telif hakları yasayla korunan, ihlali gerçekleştiği zaman cezai yaptırımı olan bir hak olmasına rağmen toplumda bu konuda gerekli bilinç ve duyarlılığın yerleşmiş olduğunu düşünmüyorum. Bu durum eğitim seviyesiyle de ilgili değil. Toplumun en eğitimli kesimleri olan öğretim görevlileri ve akademisyenler arasında da telif bilinci son derece düşük seviyede.

Bu mesele sadece ekonomik gerekçelerle açıklanabilecek bir mesele olmaktan daha çok bir eğitim ve öğretim sorunudur. Çocukluktan başlayıp okulda ve evde öğrendiklerimiz ya da öğrenmediklerimizle ilgilidir.

Telif haklarının etkili bir şekilde korunmadığı ülkede edebiyatın, yayıncılığın, sanatın, kültürün, bilimin gelişmesi, yeni ve nitelikli içeriğin de üretilmesi mümkün değildir.

■ Peki kanunların korsan yayıncılığında yetkisi ve etkisi konusunda neler söylersiniz?
Yasa sorunumuz yok. Telif haklarını düzenleyen Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, bu noktada çok net. Yasalarımızda her türlü ihlalin önlenmesi konusunda gerekli uygulamalar ve yaptırımlar yer alıyor. Bandrol mevzuatı gereği 48 sayfanın altındaki çocuk ve eğitim kitapları dışında tüm kitaplara bandrol yapıştırılması zorunlu. Bandrol düzenlemesini ihlal etmek belli yasal yaptırımlarla karşılaşmak anlamına geliyor. Kuralların ihlal edilerek bir kitabı çoğaltmak, dağıtmak, satmak 1 ila 5 yıl arasında hapis cezası gerektiren suçlar kapsamanında.

Bu açıdan yasalarımızda sorun yok ama uygulamada bazı iyileştirmelerin olması gerekiyor. Öncelikle, telif hakları davalarına uzman mahkemeler baksa da hâkimiden savcısına ve özellikle bilirkişisine kadar bu konuda yetişmiş hukuk insanlarına ihtiyacımız var.

KORSAN BASMAK KADAR ONA ZEMİN HAZIRLAMAK DA SUÇ

■ Pandemi ile birlikte korsan üretimi ve satışı nasıl etkilendi?
Patlama yaşandı. Anılan dönemde özellikle dijital korsanlar türedi.

Salgın ile birlikte, e-satış sitelerine yönelen korsan satıcılarının hak sahipleri ve okurları mağdur ettiklerinin altı çizmek gerekiyor. Şu ana kadar bunlarla olağanüstü koşullarda ve olağanüstü bir performansla mücadele ettik. Fakat bundan sonra biraz da hukukçularımızla ayıplı mal satmak suçunu işleyen, korsan kitap satışına aracı olan her kim olusa olsun, e-ticaret platformlarına yöneleceğiz.

Benim için kitabı korsan basmak ne kadar şuç işlemek ise basılan bu korsan kitaba satış kanalı açmak, ona zemin hazırlamak da o kadar sorumluluk isteyen bir iştir.

■ Son olarak #senbudeğilsin etiketiyle sosyal medyada bir kampanya başlattınız. Ne amaçlıyorsunuz? Biraz bahseder misiniz?
Kampanyamızın esas amacı, korsan kitaba karşı farkındalık oluşturmak ve okurların bu yasadışı şekilde izinsiz çoğaltılan kitaplardan uzak durmasını sağlamak. İstediğimiz şey sadece emeğe saygı. Eser sahipleri ve yayıncıların hak kaybına sebep olan bu faaliyetlerin suç olduğunu herkes anlasın ve kabullensin. Bu bilinç toplumun geneline yayılsın istiyoruz.

Korsan kitap ve fotokopi yoluyla kitapları izinsiz çoğaltılan yazarlar, yayıncılar ve bunu tüketen, aracı olan eğitimciler, akademisyenler ve öğrencilere bu kampanya ile ulaşmak, onlara derdimizi anlatmak istiyoruz.

Kampanyanın mesajlarını iletmek, derdimizi anlatmak için kitle iletişim araçlarını etkili bir şekilde kullanmaya çalışıyoruz. Basılı medya, radyo ve televizyona ek olarak dijital medyanın imkanlarından sonuna kadar yararlanarak herkese ulaşmak istiyoruz. Derdimizi, bu meseleyi kime ne kadar anlatırsak o kadar başarılı olacağımızı düşünüyorum.

BİN 700 DİJİTAL İÇERİĞİN KAPATILMASINI SAĞLADIK

■ YAYBİR bugüne kadar korsanla mücadelede neler yaptı?
YAYBİR kurulduğu günden bu yana korsan kitaba karşı mücedele yürüten bir meslek birliğidir. Bu çerçevede korsan kitabın türüne, faaliyet alanına göre de mücadelesini çeşitlendirdi.

Özellikle pandemi sürecinde dijital korsanda yaşanan artışla birlikte bu alanda yürüttüğümüz planlı ve organize mücadele sayesinde büyük zararların önüne geçebildik.

PDF indirme siteleri, sosyal medya platformları, Youtube, Yandex uygulaması ve e-satış siteleri başta olmak üzere telif hakkı ihlali yaşanan çeşitli mecralerda gerekli çalışma ve iş birlikleriye toplam bin 700 dijital içeriğin kapatılmasını sağladık.