CAN UĞUR [email protected] @canugur1987
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Milli Piyango haramdır fetvasına yönelik tartışmalar devam ederken Başbakan Yardımcısı Fikri Işık’ın Diyanet İşleri’nin fetvasıyla ilgili söyledikleri tartışmayı derinleştirdi. Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu geçen günlerde “Şans faktörüne dayalı olan piyango, toto, loto, iddia, müşterek bahis, ganyan gibi tertip ve oyunlar kumardır ve haramdır. Bu tür kumarların, geniş kitlelerin iştirak etmesi sebebi ile zararı daha da yaygın olmaktadır” açıklaması yaptı.
Başbakan Yardımcısı Işık’a bu açıklama sorulduğunda ise kendisi, “Fetvalara biz ‘Anayasa’ya uygun mu, değil mi?’ diye bakmayız, ‘Dinin temel hükümlerine uygun mu, değil mi?’ diye bakarız” yanıtını verdi. Laik bir ülkede bir devlet kurumunun, devletin kontrolünde yürütülen bir uygulamayı din esasına göre değerlendirip bunu fetva biçiminde sunması kabul edilebilir bir uygulama mı? Bu sorunun yanıtı meselenin hukuki ve politik arka planını açıklıyor. Ankara Barosu Başkanı Hakan Canduran “Laik bir ülkede din kuralları esasına göre toplumsal ve hukuksal düzen belirlenemez” derken Sosyolog Tayfun Atay ise “Dinbazlığın geldiği nokta bu tarz uygulamaların önünü açıyor yorumunda bulundu.
Tartışılır bir bakış değil
Ankara Barosu Başkan Canduran’a “Diyanet’in fetvasının Anayasa’ya uygun olması gerekmez” sözlerini sorduğumuzda şu yanıtı verdi: “Bu açıklamaların bilinçli yapıldığını düşünüyorum. İnanan, inanmayan; dine göre yaşayan, yaşamayan tarzı ayrımlar toplumda ‘başarıya’ ulaştı. Bunu maalesef başardılar. Aynı şeyi hukuken de yapmak istiyorlar. Bir kere laik bir devlette yasalara ait bir hususun dine uygunluğu ya da uygunsuzluğu tartışılmaz. Bunun kabul edilebilir yanı yok. Şöyle açmakta fayda var: Yasalarla yaşamı yönettiğiniz bir alanda dinsel olgularla karar veremezsiniz.”
Yasal bir uygulama
Canduran hukuk kuralları ile toplumsal işleyiş arasındaki ilişkiyi de şu sözlerle açıkladı:
“Bu ülkenin hukuk kuralları ve yasaları gereği Milli Piyango yasaldır. Bunun üzerine dini kuralı koyamazsınız. Ama bir dini kural üzerine hukuki yorum yaparsınız. Dini kural, laik hukuk devletinizi ve cumhuriyetinizi zorlarsa bunun çeşitli yorumlarını yapar burada düzenlemelere girişebilirsiniz. Bakın bunu siyaseten söylemiyorum bir hukukçu olarak söylüyorum.”
Dizayn etme çabası
Toplumu dini açıdan ayrıştırmanın temellerinin atıldığına işaret eden Canduran, bunun hukuksal açıdan sakıncalarına şu ifadelerle değindi: “Burada dinsel olgularla, toplumda bir ayrımın temeli atılıyor. Şöyle de bir gariplik var. Milli Piyango’dan bilet aldınız. Aldığınız bilete büyük ikramiye çıktı. Bu ikramiye ile cami yaptırdınız. Diyanet bu konuda diyor ki haram para ile yapılan camide ibadet etmek değildir. Bu tarz fetvalar ve açıklamalar toplumdaki ayrışmayı derinleştirmek, insanları karşı karşıya getirmek dışında bir anlam taşımaz. Burası İslam cumhuriyeti olsaydı ve Kuran temel anayasa olsaydı o hukuk sisteminde bu fetva ‘yasal bir anlam’ taşıyabilirdi. Burası laik bir cumhuriyet ve din kurallarının toplumda belirleyiciliği olamaz. Toplum din kurallarına göre dizayn edilemez.”
Canduran sözlerini şu ifadelerle noktaladı: “Laik bir ülkede din bireylerin dünyasındadır. İsteyen birey toplumsal düzeni bozmamak kaydıyla bireysel olarak istediği dini yaşayabilir ibadetini gerçekleştirebilir. Bunun hukuksal olarak da garanti altına alınması gerekir ancak toplumsal kurallar bu şekilde düzenlenemez, hukuk kuralları din referanslı ele alınamaz. Hukuk bunu söyler.”
***
Dinbaz bir iktidar…
Sosyolog ve yazar Tayfun Atay ise şu yorumda bulundu: Diyanet’in bu tarz açıklamalarına alıştık. Dinbaz bir bakış açısı söz konusu. Siyasal İktidarında bu bakış açısının taşıyıcısı olduğunu biliyoruz. Bu fetvalar, açıklamalar boşuna yapılmıyor. Din üzerinden toplumun dönüştürülmesi buradan çeşitli adımların atılması söz konusu. Din temelli bir siyasi anlayışı var etmek isteyenlerin hayatın her alanında olduğu gibi Diyanet vb alanlarda da bu bakışa uygun adımlarını görüyoruz. Burada samimiyet yok, burada çıkar esaslı, kapitalist bir bakışla kendilerini zengin etmeye yönelik bir uygulama var.