• Anasayfa
  • Gündem
    • Politika
    • Yaşam
    • Türkiye
    • Dünya
  • Emek
  • Kadın
  • Ekonomi
  • Eğitim
  • Ekoloji
  • Sağlık
  • Bilim & Teknoloji
  • Yazarlar
  • Arka Sayfa
    • Fikir & Yazı
    • Belgesel & Film
    • Eylem & Etkinlik
    • Fotoğraf & Karikatür
    • Kitap & Dergi
    • Müzik & Video
Adil Medya
  • Aralık 2, 2023
  • Yayın İlkeleri
  • Hakkımızda
  • Künye
  • İletişim
  • Güncel
  • Sağlık
  • Sağlık
  • Psikoloji
Adil Medya
  • Anasayfa
  • Gündem
    • Politika
      Erdoğan: Asgari ücret yıl içinde bir kez artar

      Erdoğan: Asgari ücret yıl içinde bir kez artar

      “Aile”ye yeni kaynak: Sponsoru devlet

      “Aile”ye yeni kaynak: Sponsoru devlet

      Yerli ve millî çürümüşlüğümüz

      Yerli ve millî çürümüşlüğümüz

      Sosyal yardımlar yoksulluğun ilacı değil

      Sosyal yardımlar yoksulluğun ilacı değil

    • Yaşam
      Avrupa Parlamentosu Türkiye Daimi Raportörü de Cumartesi Anneleri eyleminde

      Avrupa Parlamentosu Türkiye Daimi Raportörü de Cumartesi Anneleri eyleminde

      Fırtına, kar, sağanak... Deniz taştı, ev ve işyerlerini su bastı, çatılar uçtu

      Fırtına, kar, sağanak... Deniz taştı, ev ve işyerlerini su bastı, çatılar uçtu

      Kalbimiz Hrant’ın mezar yeridir

      Kalbimiz Hrant’ın mezar yeridir

      Türkiye'de trans olmak: Var olma, yaşam ve aktivizm mücadelesi

      Türkiye'de trans olmak: Var olma, yaşam ve aktivizm mücadelesi

    • Türkiye
      Avrupa Parlamentosu Türkiye Daimi Raportörü de Cumartesi Anneleri eyleminde

      Avrupa Parlamentosu Türkiye Daimi Raportörü de Cumartesi Anneleri eyleminde

      Kobanê Davası'nda 43'üncü duruşma: İddialar, iftiraya dönüştü

      Kobanê Davası'nda 43'üncü duruşma: İddialar, iftiraya dönüştü

      Tahir Elçi İzmir'de anıldı: ‘Em te ji birnakın’

      Tahir Elçi İzmir'de anıldı: ‘Em te ji birnakın’

      Fırtına, kar, sağanak... Deniz taştı, ev ve işyerlerini su bastı, çatılar uçtu

      Fırtına, kar, sağanak... Deniz taştı, ev ve işyerlerini su bastı, çatılar uçtu

    • Dünya
      Ortaklıkları, farklılıklarıyla: Aşırı sağın yükselişi

      Ortaklıkları, farklılıklarıyla: Aşırı sağın yükselişi

      İsrail ve Hamas arasındaki geçici ateşkes son gününe girdi: Gözler sürenin uzatılıp uzatılmayacağında, İsrail baskı altında

      İsrail ve Hamas arasındaki geçici ateşkes son gününe girdi: Gözler sürenin uzatılıp uzatılmayacağında, İsrail baskı altında

      Kobane Davası: 'Şüpheden sanık yararlanmıyor, iddia güçleniyor'

      Kobane Davası: 'Şüpheden sanık yararlanmıyor, iddia güçleniyor'

      Sömürge törpüsü: İsrail’e mahpus olmak

      Sömürge törpüsü: İsrail’e mahpus olmak

  • Emek
  • Kadın
  • Ekonomi
  • Eğitim
  • Ekoloji
  • Sağlık
  • Bilim & Teknoloji
  • Yazarlar
  • Arka Sayfa
    • Fikir & Yazı
      VARİDAT- Şeyh Bedreddin-2

      VARİDAT- Şeyh Bedreddin-2

      “Aile”ye yeni kaynak: Sponsoru devlet

      “Aile”ye yeni kaynak: Sponsoru devlet

      Yerli ve millî çürümüşlüğümüz

      Yerli ve millî çürümüşlüğümüz

      Hadislerin İncelemesi -1

      Hadislerin İncelemesi -1

    • Belgesel & Film
      Kapitalizmin Yeni Silahı: Prekaryaya Dönüştürülen Göçmen Emeği

      Kapitalizmin Yeni Silahı: Prekaryaya Dönüştürülen Göçmen Emeği

      Toplumsal gerçekçi romanın usta kalemi Orhan Kemal

      Toplumsal gerçekçi romanın usta kalemi Orhan Kemal

      ''Gelincik'' Elini kirletmekten çekinmeyen bir polisin hikâyesi

      ''Gelincik'' Elini kirletmekten çekinmeyen bir polisin hikâyesi

      “Leyla ile Mecnun” ekranlara geri dönüyor

      “Leyla ile Mecnun” ekranlara geri dönüyor

    • Eylem & Etkinlik
      Anayasal Düzen ve Adalet Devleti paneli yapıldı

      Anayasal Düzen ve Adalet Devleti paneli yapıldı

      Anayasal Düzen ve Adalet Devleti paneli

      Anayasal Düzen ve Adalet Devleti paneli

      Mikroplastik Nedir? Canlılara ve Çevreye Nasıl Zarar Verir?

      Mikroplastik Nedir? Canlılara ve Çevreye Nasıl Zarar Verir?

      Filistin sorunu paneli yapıldı

      Filistin sorunu paneli yapıldı

    • Fotoğraf & Karikatür
      LeMan'dan İsrail kapağı: Hangi hayvan hastaneleri vurur ki?

      LeMan'dan İsrail kapağı: Hangi hayvan hastaneleri vurur ki?

      Uykusuz bu hafta kapağına TOKİ'yi taşıdı

      Uykusuz bu hafta kapağına TOKİ'yi taşıdı

      Başka Türlü | Tamam da, dezenformasyon hangisi?

      Başka Türlü | Tamam da, dezenformasyon hangisi?

      Uykusuz'dan maden faciası kapağı: Size de fıtrat mı dediler?

      Uykusuz'dan maden faciası kapağı: Size de fıtrat mı dediler?

    • Kitap & Dergi
      Kitap Fuarı 40 yaşında

      Kitap Fuarı 40 yaşında

      Haftanın öne çıkan kitapları

      Haftanın öne çıkan kitapları

      Haftanın öne çıkan kitapları

      Haftanın öne çıkan kitapları

      Hedef gösterilen Ataol Behramoğlu'nun Bitlis'teki okur buluşması engellendi

      Hedef gösterilen Ataol Behramoğlu'nun Bitlis'teki okur buluşması engellendi

    • Müzik & Video
      4 gün sürecek 'Kuzey Fest'in programı belli oldu

      4 gün sürecek 'Kuzey Fest'in programı belli oldu

      Efendiler Bunun Neresi Yalan

      Efendiler Bunun Neresi Yalan

      Gökberk Uğurlu: “Düne takılı kalmak, önümüzü görmemizi engelliyor.”

      Gökberk Uğurlu: “Düne takılı kalmak, önümüzü görmemizi engelliyor.”

      Grup Yorum üyeleri için dayanışma konseri

      Grup Yorum üyeleri için dayanışma konseri

R. İhsan Eliaçık

R. İhsan Eliaçık

Cumhuriyet’i İlk Kim Savundu?

Ekim 29, 2023 Fikir & Yazı, Yazılar 0 comments

Facebook Twitter Google+ LinkedIn Pinterest
Sanıldığının aksine, Türkiye’de cumhuriyet düşüncesi, ilk kez 1923’lerde ortaya çıkmış ve savunulmuş değildir.
Son dönem cumhuriyet yanlısı Osmanlı İslamcılarının, İslam alemi genelinde uyanmaya başlayan ve başını Cemaleddin Efgani gibilerin çektiği dalga sayesinde kıpırdanmaya başladıklarını görüyoruz. Esas itibariyle Cumhuriyet düşüncesi gücünü bu yankılanmalardan almaktadır…
Örneğin 1896’lı yıllarda muhalif Osmanlı ilmiye mensubu alimlerince çıkarılan Kanun-i Esasi gazetesinde yayınlanan risalelerde meşrutiyet talebinden öte “cumhuriyet” kelimesinin bizzat telaffuz edildiğini görüyoruz:
“Ey ehl-i İslam! İşte dini kitaplarımızın en muteberlerinden alıntılarla imamet, hilafet, ulu’l-emre itaat ve usul-u meşveretin ne demek olduğunu bu risalede size beyan ettim. Şu halde aklınızı başınıza alıp birleşiniz! Ulema tarafından açıklanan şartlara haiz bir zat arayınız! Eğer bulabilirseniz onu halife yapınız. Bulamazsanız Hz. Ömer’in yaptığı gibi şura-yı millet ve cumhuriyetteşkil ediniz!… Ey millet! Şeriat namına tekrar ederim ki aklınızı başına alınız! Böyle Allah ve resulünün kötülediği bir takım zorba hükümdarlara ve zalimler güruhuna boyun eğmekten ve itaatten vazgeçiniz! Zira sizin onlara gösterdiğiniz itaat ve boyun eğme ne İslam’a ne de insanlığa uyan şeyler değildir. Dünya ve ahiret saadetiniz için Şeriat-i Ahmediye size iki yol gösteriyor; Birisi, hakiki halifeye tabi olmak, diğeri işlerin görülmesi için tesis-i cumhuriyet! Halbuki sizler bunların hiçbirisini yapmıyorsunuz. Evlat ve mallarınızı zalim bir hükümete teslime devam ediyorsunuz…” (Hilafet Risaleleri, haz. İsmail Kara, c. 2, s. 78-80, Klasik, ist. 2002).
Kanun-ı Esasi gazetesinde 1896’lı yıllarda Hoca Muhyiddin Efendi tarafından, kanuni takibattan kurtulmak için “Ulum-u Zahire ve Batınada Yed-i Tula sahibi” müstear ismiyle kaleme alınan bu risalede söz medrese talebelerine getiriliyor ve aynı fikirler onlara da telkin ediliyor:
“ Ey medrese talebeleri! Siz de artık dalkavukluğu bırakınız! Vaaz kürsülerine çıkıp “Allah’a itaat edin, resulüne itaat edin ve sizden olan ulu’l-emre itaat edin” ayetini okuyarak ahaliyi zalimlere itaate çağırmaktan vazgeçiniz! Böyle bir hatayı yapmaktan Allah ve resulünden haya ediniz! Dininizi dünyanıza değişmeyiniz! (a.g.e. shf. 82) Elbette bilmiş ve anlamışsınızdır. Öyleyse bu zalim heriflere kavuk sallamaktan ve keyfi idarelerine hizmet etmekten vazgeçiniz ve milleti ya hakiki bir halifeye tabi olmaya veya tesis-i cumhuriyete ve usul-i meşverete şevk ve özendiriniz! Çünkü bu yoldaki teşviklerinizin şeriata uygun olduğunda şüphe yoktur. Zira şu risalemizde anlattıklarımızdan kesin olarak anlaşılmıştır ki İslamiyet adeta bir cumhuriyetdemek olup Hazreti Resul-Ekrem (s.a.v) ve gerek hulefa-i raşidin efendilerimiz kendi kendilerine hiçbir iş görmezler cümlesi cumhuriyet şeklinde birer idare teşkil ederek kendilerini o cumhuriyet idaresinin reisi mesabesinde bulundururlardı. (a.g.e. shf. 82-83) Bundan dolayı eğer siz milleti bir cumhuriyet teşkiline özendirirseniz Resul-i Ekrem ve halifelerinin mesleklerine halkı teşvik etmiş olursunuz  ve bu teşvikten dolayı Allah katında sevap kazanırsınız. Eğer bunu yapmazsanız, bari milleti bir Meclis-i Mebusan teşkiline teşvik ediniz. Çünkü bu da şeriata aykırı bir iş değildir. Zira Meclis-i Mebusan demek, ümmetin faydasına olanı görüp gözetmek için kurulmuş bir cemiyet demek olup icrasına dinen memur olduğumuz müşavere-i ümmet ve şura-yı milletin diğer bir ismidir. ( a.g.e. shf. 83) Demek oluyor ki bizim dahi yapmak istediğimiz Meclis-i Mebusan, bundan bin üç yüz sene evvel Medine’de Hz. Ömer tarafından uygulanmış bir şeydir ki; “Ashabım yıldızlara benzer, hangisine uyarsanız hidayete ererseniz” hadisi gereğince hidayet rehberimiz ve şeriat kaynağımızdır.” (a.g.e. shf. 83).
1897 tarihli “İstinsaf Risalesi”nde Mehmed Akif’in rüşdiyeden hocası Hoca Kadri Efendi (öl.1918) benzer şekilde Osmanlı ülkesinde ilga-yı saltanat ve usul-i meşveret talebinde bulunuyor. Mehmed Akif’le aynı kaderi paylaşarak Mısır’a giden ve daha sonra Fransa’da vefat eden Hoca Kadri Efendi yazdıklarından anlaşıldığı kadarıyla görüşlerini İslam tarihinin derinliklerinden çıkarıyor.
Kendisini Müslüman ve Osmanlı olarak tanımlayan Hoca Kadri Efendi hissesine düşen dini vazifeleri ifa etmek üzere böylesi bir risale kaleme aldığını beyanla başlıyor. ( a.g.e. shf.  91) Hoca Kadri Efendi’ye göre her mümin Osmanlı Devleti’nin payidar olmasını ister. Her sadık Osmanlı, kötü idarenin tedavi edilmesini ister. Bu nedenle Avrupalıların müdahalesine mahal bırakmadan, Osmanlının kendi işlerini kendisi yoluna koyarak, devletin bekası ile milletin yükselişini sağlam esaslara bağlaması gerekmektedir. (a.g.e. shf. 91)
Hoca Kadri’ye göre İslami hükümet aslında şûradır. Asr-ı saadette hükümet reisi seçimle tayin olunuyordu. Muaviye ile resmen başlayan sultanlık (velayet-i ahd) olmasaydı kıyamete kadar belki de meşveret sistemi yürürlükte olacaktı. Muaviye’den bu yana veliahd tayini meşveretin yerini almıştır. Osmanlı’da da aynı adet cari olagelmiştir. (a.g.e. shf. 130) Hoca Kadri’ye göre başa geçme her ne suretle olursa olsun hükümdar ümmetin ileri gelenleri ile istişareye mecburdur. Nübüvvet nuru ile eşyanın hakikatlerine muttali olan peygamberimiz bile ashabıyla meşverete memur olduktan sonra sıradan insanlardan farkı olmayan padişah naklen ve aklen meşverete mecbur, keyfi hareketlerinden de mesuldür. …( a.g.e. shf. 131)
Tarihlere baktığımızda, Osmanlı dini çevrelerinde bu görüşler savunulurken Mustafa Kemal Selanik’te henüz 15 yaşında bir ortaokul öğrenicisiydi.
Görüldüğü gibi 1923’den yıllar önce “cumhuriyet”, hem de kimi medrese hocaları tarafından savunulmuştur. Bu görüşlerin batıda eğitim görmüş kimi İslamcı aydınlar tarafından değil; bizzat medrese çevrelerinden çıkmış olması önemlidir. Ancak ne var ki bu çizgi Türkiye’de her iki tarafça da (laik ve dini kesimler) bilinmez. Unutulmuş hatta unutturulmuş olduğu bile söylenebilir.
Demek ki Türkiye’de bir kesimin kendini cumhuriyetin sahibi, diğerinin de saltanat yanlısı gibi algılaması manasızdır. Biri cumhuriyeti ilan etmişse diğeri onun İstiklal Marşı’nı yazmıştır. Biri bedeni diğeri ruhu olmuştur.
Cumhuriyet kesinlikle “ortak irade” ile kurulmuştur. Bu ortak iradede milletin tüm kesimlerinin (askerler, hocalar, Kürtler, İslamcılar vb.)katkısı vardır. “1921 ruhu” ve “İlk meclis” bunun en güzel örneği değil miydi?
Gelin bu ortak iradeyi yeniden tesis edelim.

    Yorumunuzu bırakın


    İlgili Haberler

    VARİDAT- Şeyh Bedreddin-2 Fikir & Yazı
    Aralık 2, 2023

    VARİDAT- Şeyh Bedreddin-2

    “Aile”ye yeni kaynak: Sponsoru devlet Fikir & Yazı
    Aralık 2, 2023

    “Aile”ye yeni kaynak: Sponsoru devlet

    Yerli ve millî çürümüşlüğümüz Fikir & Yazı
    Kasım 30, 2023

    Yerli ve millî çürümüşlüğümüz

    ZAMAN AKIŞI

    Ara 2 19:39
    Arkasayfa

    VARİDAT- Şeyh Bedreddin-2

    Ara 2 12:23
    Sağlık

    Akciğer kanserinde ‘multidisipliner tedavi yaklaşımı’ nedir? Neden önemli?

    Ara 2 12:21
    Sağlık

    HPV aşısı olmak neden önemli?

    Ara 2 12:15
    Ekonomi

    Erdoğan: Asgari ücret yıl içinde bir kez artar

    Ara 2 12:09
    Gündem

    Avrupa Parlamentosu Türkiye Daimi Raportörü de Cumartesi Anneleri eyleminde

    Ara 2 12:06
    Ekonomi

    Kasım verileri: İstanbul’da fiyatı en çok artan ve azalan ürünler belli oldu

    Ara 2 12:00
    Ekonomi

    Fırıncılar Odası Başkanı: Ocakta ekmeğe zam gelebilir

    Ara 2 11:58
    Arkasayfa

    “Aile”ye yeni kaynak: Sponsoru devlet

    Kas 30 13:55
    Eğitim

    MEB hazırladı: “Yapay zekâ uygulamaları” dersi ortaokul müfredatına giriyor

    Kas 30 13:53
    Sağlık

    Afrika’da bile düşüşe geçen HIV oranı Türkiye’de artıyor

    Kas 30 13:50
    Arkasayfa

    Yerli ve millî çürümüşlüğümüz

    Kas 30 13:28
    Gündem

    Kobanê Davası’nda 43’üncü duruşma: İddialar, iftiraya dönüştü

    Kas 30 13:21
    Ekonomi

    Bankalardan 486 milyar lira net kâr

    Kas 30 13:19
    Emek

    Uzun mesailer ömrü kısaltıyor

    Kas 29 16:34
    Gündem

    Sosyal yardımlar yoksulluğun ilacı değil

    Kas 29 15:44
    Emek

    Emeklilerden sazlı sözlü eylem: 10 Aralık’ta Ankara’da yapılacak mitinge çağrı yaptılar

    Kas 29 14:02
    Eğitim

    Eksi dokuz netle 4 yıllık üniversite

    Kas 29 13:59
    Ekonomi

    TÜİK verileri: Ekonomiye güven kasımda geriledi

    Kas 29 13:56
    Gündem

    Cumhur İttifakı’nın bilindik taktikleri: Ah bir kavga çıksa

    Kas 29 13:46
    Kültür & Sanat

    TBWA/İstanbul’un BirGün için hazırladığı projeye Kristal Elma ödülü

    Kas 28 16:43
    Arkasayfa

    Hadislerin İncelemesi -1

    Kas 28 16:34
    Bilim & Teknoloji

    Elektrikli arabalarda gerçekten yangın tehlikesi var mı?

    Kas 28 16:15
    Bilim & Teknoloji

    WhatsApp’ın web ve masaüstü sürümü için özellik geri dönüyor

    Kas 28 16:13
    Sağlık

    Fazla kilolar reflüyü arttırıyor

    Kas 28 14:55
    Ekoloji

    Kuzey Avrupa’dan Diyarbakır’a kuş göçü: İlkbahara kadar kalacaklar

    Kas 28 14:12
    Ekonomi

    Türk-İş hesapladı: Açlık sınırı asgari ücreti 2 bin 623 lira geçti

    Kas 28 14:04
    Sağlık

    Hep yeşilini tüketiyoruz oysa siyahı şifa deposuymuş! Üstelik 1 kaşık tüketmek yeterli oluyor

    Kas 28 13:54
    Gündem

    Tahir Elçi İzmir’de anıldı: ‘Em te ji birnakın’

    Kas 28 13:35
    Gündem

    Ortaklıkları, farklılıklarıyla: Aşırı sağın yükselişi

    Kas 28 13:17
    Ekonomi

    Asgari ücrette geri sayım başladı: Hangi rakamlar konuşuluyor?