Alaattin AKTAŞ
✓ “Kiranın bu yılki TÜFE’de yüzde 6,8 olan ağırlığı yeni ağırlıklandırma yönteminden dolayı 2026’da düşecek, bu da enflasyonun daha düşük görünmesi sonucunu doğuracak.”
Enflasyon 2026’da geriler mi ya da ne kadar geriler ve hangi düzeye inebilir, yüzde 16’lık hedefe ne kadar yaklaşılabilir tartışması yapılırken, TÜİK’ten düşüşü destekler yönde bir düzenleme geleceği kesinleşti. Bu düzenlemenin gerekçesi de Avrupa Komisyonu.
En sonda söyleneceği en başta söyleyeyim:
“Kiranın bu yılki TÜFE’de yüzde 6,8 olan ağırlığı 2026’da düşecek, bu da enflasyonun daha düşük görünmesi sonucunu doğuracak.”
Bu, TÜİK’in “Enflasyonı daha düşük gösterme” uğruna sergilediği bir çabanın sonucu olarak ortaya çıkmayacak tabii ki ama TÜFE ağırlıklarının belirlenmesinde Avrupa Komisyonu kararı uyarınca değişikliğe gitmek böyle bir sonucu yol açacak.
Bu düşüşü vatandaşa izah etmek elbette hiç kolay olmayacak. Vatandaş zaten TÜFE’deki ağırlıkların doğru olduğuna, harcamalarındaki gerçek eğilimi yansıttığına inanmıyor. Vatandaş sonuç odaklı yaklaşacaktır; özellikle kiracılar, kiranın ağırlığı düştü mü, düştü; buna bakacak ve cebinden daha çok para çıktığı halde “Sen kiraya daha az para ayırıyorsun” görüşünü tabii ki kabullenmeyecektir.
İlk duyuruyla belli olmuştu
TÜİK 30 Ekim’de yaptığı açıklamada TÜFE ağırlıklarının 2026’dan itibaren ulusal hesaplar hanehalkı tüketim harcamaları esas alınarak belirleneceğini zaten duyurmuştu. TÜFE ağırlıkları şimdiye kadar hanehalkı bütçe anketi göz önünde bulundurularak belirleniyordu.
TÜİK bu konuda kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla bir toplantı düzenledi ve hem mevcut TÜFE, hem de yeni TÜFE’de nelerin değişeceği anlatıldı. Dünkü toplantıyla birlikte kira ağırlığının düşeceği, bunun da manşet enflasyonun daha düşük görünmesi sonucunu doğuracağı bir anlamda kesinleşti.
Şu aşamada doğal olarak öncelikle merak edilen 2026 ağırlıklarının ne olacağı; özellikle de kiranın.
Ancak yeni ağırlıklar belli değil; çünkü GSYH’de mevcut son veri 2024 yılına ait. TÜFE ağırlıkları için GSYH’nin 2025 tahmini oluşturulacak ve bu veri Aralık 2025’e getirilecek, bu yüzden de 2026’nın TÜFE ağırlıkları henüz netleşmiş değil.
Ama yeni ağırlıkların, özellikle de kiranın ağırlığının ne olabileceğine ilişkin elde iyi kötü bir gösterge var…
O gösterge 2024 yılının GSYH nihai tüketim harcamaları. İşte dananın kuyruğu burada kopuyor!
Kiranın payı düşünce…
Bu bölümde anlatılacaklar biraz karmaşık ama ancak bu kadar toparlanabildi.
Mevcut TÜFE’de izafi kira kapsanmıyor, 2026’da da kapsanmayacak. İzafi kiranın ne anlama geldiğini kısaca belirtmek gerekirse…
“Konut sahiplerinin ya da bir aile ferdine ait olan konutta kira ödemeyenlerin ve lojmanda oturanların ikamet ettiği konutun kira değeri, izafi kira olarak niteleniyor.”
GSYH’deki hanehalkı nihai tüketim harcamaları kapsamında ise izafi kira da yer alıyor.
Şimdi tek tek gidelim…
- ■ 2025 yılındaki TÜFE’de konut grubunun ağırlığı yüzde 15,22. Kapsamda izafi kira yok; 15,22’nin 6,8’i gerçek kira, kalan 8,42 konutla ilgili diğer harcamalar.
- ■ 2024 yılına ilişkin (2025’in henüz belli olmadığını belirttim) GSYH hanehalkı nihai tüketim harcamalarında konut grubunun ağırlığı yüzde 15,85. Kapsamda izafi kira var. 15,85’in 8,5 kadarı konutla ilgili diğer harcamalar olsa geriye kalıyor yaklaşık 7,5. Peki bu 7,5 hem gerçek kira, hem izafi kira ise ve izafi kira düşülecek ise gerçek kira kaça inecek? Gerçek kiranın 6,8 olduğuna dikkat!
Bir kez daha vurgulamak gerekirse…
2026’da TÜFE ağırlıkları GSYH’ye göre belirlenecek ama izafi kira dahil edilmeyecek. Bu doğru bir yaklaşım, çünkü izafi kirada gerçek bir kira ödemesi yok.
Şu durumda GSYH’deki -2024’ü esas alırsak- yüzde 15,85’lik konut grubu harcamasından izafi kira düşülecek.
Peki 15,85’in ne kadarı izafi kira, bu açıklanmıyor.
Bir fikir vermesi için yine TÜİK verisine göre kiracı oranının yüzde 28, ev sahibi oranının (kendi evinde oturanlar + kira ödemeden bir yakınının evinde oturanlar toplamının) yüzde 72 olduğunu belirteyim.
Hanehalkı bütçe anketine göre de “parasal olmayan kira” yani izafi kira oranı yüzde 62,3. Yine hanehalkı bütçe anketine göre konuta ayrılan pay yüzde 26; ama bu anket esas alınarak oluşturulan TÜFE harcamalarında konut grubunun ağırlığı yüzde 15,22. Aradaki fark; işte büyük ölçüde izafi kira. Yani bütçe anketine göre konutla ilgili 26 liralık harcamanın yaklaşık 11 lirası, bir başka ifadeyle yüzde 42’si izafi kira.
Yüzde 6,8 ne olur?
TÜFE’de kiranın ağırlığı bu yıl yüzde 6,8.
Ağırlıklar normalde her yıl yeniden belirlenirken bir önceki yılın değişim oranı da dikkate alınır. Basit ifadeyle genel artış örneğin yüzde 30 ise ve bir kalemdeki artış yüzde 60 olmuşsa, o kalemin ağırlığı izleyen yıl daha yüksek olur.
Kasım sonu itibarıyla TÜFE’de genel artış yüzde 31, gerçek kiradaki artış ise yüzde 63’ün üstünde. Dolayısıyla normalde kiranın ağırlığı 2026’da yüzde 6,8’in de üstüne çıkardı.
Ama kiranın ağırlığı 2026’da artmak bir yana düşecek, düşecek de acaba ne kadar düşecek?
Yarı oranında bir düşüş olur ve kiranın ağırlığı yüzde 3,5-4,0 arasına iner mi? Üstelik 2025’teki kira artışının yüzde 60’ın altına inmeyeceği kesinken. (Aralık ayındaki oran sıfır gelse bile 2025’in kira artışı yüzde 60 olacak.)
Bu sorunun yanıtı yok, en azından bende yok. İzafi kira oranı toplam kira içinde yaklaşık üçte iki yer tuttuğuna göre buna paralel bir gerileme bile yaşanabilir. Ama normal şartlarda bu yılki yüzde 6,8’lik ağırlık zaten artacağı için, üçte ikiye yakın, hadi diyelim yarı yarıya bir gerileme olsa bile bu durumda yüzde 4’ün altına pek inilmez.
Oran değilse de sonuç belli
Oran konusu tartışmalı olsa da sonuç kesin:
“Yeni ağırlıklandırma yapısı 2026’da TÜFE’de gerçek kiranın ağırlığını aşağı çekecek, bu da manşet enflasyonun daha düşük görünmesi gibi bir sonuç doğuracak.”
Bu arada kira ağırlığının hangi düzeyde oluşacağını TÜİK biliyor mu, pek emin değilim ama iyi kötü hesaplanmış ve biliniyorsa bile bunun paylaşılmak istenmediğine ilişkin bir izlenim edindim, bunu da belirtmek isterim.
