AKP iktidarı tarafından hazırlanan OVP’de tek haneli enflasyon için 2026 yılına işaret edildi, yılsonu enflasyon tahmini yüzde 65 olarak açıklandı. Erdoğan’ın açıkladığı OVP işsizlik, hayat pahalılığı, esnek çalışma gibi çalışana ve yoksula hayatı daha da zindan edecek bir yol öneriyor. Prof. Kozanoğlu’na göre, “satın alma gücünün artması, yaşam standartlarının yükselmesi umudunun dahi verilmediği bir yol haritası sunuluyor.” Prof. Çelik, enflasyon öngürüsü ile maaşların eridiğine dikkat çekerken, ekonomist Civelek “Günü kurtarmak için bol miktarda yalan var” dedi.
Ekonomi Servisi
Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığınca hazırlanan 2024-2026 dönemine ilişkin enflasyon, istihdam, büyüme gibi temel makro ekonomik hedeflerin yer aldığı Orta Vadeli Program (OVP) kamuoyuna açıklandı. Tek haneli enflasyon için 2026 yılına işaret edildi, yıl sonu enflasyon tahmini yüzde 65 olarak açıklandı. OVP’ye göre yıllık ortalama dolar/TL kuru tahmini bir yılda yüzde 54 artışla 2024 için 36 lirayı geçti. OVP’de esnek çalışmanın önünü daha da açacak hedeflere yer verildi.
Türkiye ekonomisinin gelecek 3 yılı için yol haritası olan Orta Vadeli Program (OVP) açıklandı. Program; “para politikası”, “maliye politikası” ve “yapısal reformlar” olmak üzere 3 ana başlıkta ele alındı. Sunumu için iş dünyası, bankacılık sektörü temsilcileri ile birlikte ekonomistlerin de olduğu 400 kişi davet edilen program Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz tarafından kamuoyu ile paylaşıldı.
2024-2026 dönemine ilişkin enflasyon, istihdam, büyüme gibi temel makro ekonomik hedeflerin yer aldığı OVP’de, Türkiye için büyüme tahmini 2023 için yüzde 4.4 olarak açıklandı. 2024 için yüzde 4 olan büyüme tahmini, 2025 için yüzde 4.5, 2026 için yüzde 5 olarak öngörüldü. OVP’de 2024 için enflasyon tahmini yüzde 33, 2025 için yüzde 15.2; 2026’da yüzde 8.5 oldu. 2023 enflasyon tahmini yüzde 65.
DOLAR TAHMİNİ FIRLADI
OVP’de öngörülen Dolar/TL tahmini en çok dikkat çeken konulardan biri oldu. Programa göre kişi başına gelirin 2024’te 12,875, 2025’te 13,717, 2026’da 14,855 dolar olarak gerçekleşmesi bekleniyor. OVP programına yönelik projeksiyonlara göre 2023 Dolar/TL tahmini 23,9; 2024 tahmini 36,8; 2025 tahmini 43,9; 2026 için 47,8 oldu. 2023’te bugüne kadar ortalama kurun 21,59 olduğu hesaplandığında yılın kalan bölümünde 23,88’i tutturmak için gereken yıl sonu dolar/TL kurunun 30,40 seviyesinde olması öngörüldü.
VERGİ GELİRİ KATLANDI
Vergi gelirleri 2023 için 4 trilyon 270 milyar TL, 2024 için 7 trilyon 407 milyar TL, 2025 için 9 trilyon 523 milyar TL, 2026 için 11 trilyon 349 milyar TL olarak tahmin edildi. Bütçe açığı ise 2023 için 1,6 trilyon TL, 2024 için 2,65 trilyon TL, 2025 için 1,82 trilyon TL, 2026 için 1,82 trilyon TL olarak tahmin edildi. İşsizlik tahmini 2023 için yüzde 10,1, 2024 için yüzde 10,3, 2025 için yüzde 9,9, 2026 için yüzde 9,3 oldu.
OVP’de esnek çalışmanın önünü daha da açacak hedeflere yer verildi. OVP’de “İş Kanunu’nda sosyal taraflarla diyalog halinde yapılacak değişiklikler ve bu doğrultuda gerçekleştirilecek ikincil mevzuat çalışmaları ile iş gücü piyasalarında güvenceli esneklik sağlanacaktır” denildi.
YAPISAL REFORMLAR
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, OVP’nin dört temel amacını “Afet yaralarının sarılması, makro istikrarın sağlanması ve enflasyonun tek haneye inmesi, büyüme ve istihdamın devamı, sosyal adalet. OVP’de üç temel politika aracı olacak. Bunlar deprem harcamaları hariç mali disiplinin sağlanması, para politikası ve yapısal dönüşümlerdir” olarak açıkladı. yapısal reformlarda orta vadede somut etkiler beklediklerini, kısa vadede beklentileri iyileştirmeyi hedeflediklerini beirten Yılmaz, “Para politikasını dönemin ihtiyaçlarına göre güncellenmiş haliyle devam edeceğiz. Merkez bankamız da araç bağımsızlığı kapsamında gerekeni yapacaktır” diye konuştu.
KKM GÖREVİNİ YAPTI
Daha sonra konuşan AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Ekonomik büyümeden kesinlikle taviz vermeyeceğiz. Sıkı para politikasının da desteğiyle enflasyonu yeniden tek haneye düşürecek, cari işlemler dengesini iyileştireceğiz. Bu yıl sonu için enflasyon tahminimiz yüzde 65. Ancak bu bir geçiş dönemidir. 2026’da enflasyonda yüzde 8,5’lik bir oranla tek haneli enflasyonu hedefliyoruz” diye konuştu. Çok tartışılan kur korumalı mevduat (KKM) sistemi hakkında da açıklamalarda bulunan Erdoğan, “KKM görevini yerine getirmiş, kur istikrarını sağlamada önemli görev üstlenmiştir. KKM’nin, TL mevduatlarına dönüşmesinin yolunu açacağız” dedi.
Turizm ve taşımacılık gibi döviz getiren sektörlerin destekleneceğini belirten Erdoğan, AB ile yapılan ticarete ‘yeni bir boyut eklemek’ için Gümrük Birliği anlaşmasının da güncellenmesini hedeflediklerini söyledi. Erdoğan, şirket kurma ve tasfiye süreçlerinin iyileştirileceğini, bürokrasinin azaltılması, işlemlerin hızlandırılması ve işlem maliyetlerinin düşürülmesi için de adım atılacağını ifade etti. “Ekonomiyle ilgili planlarımızda 6 Şubat’ta meydana gelen depremi asla göz ardı etmiyoruz” diyen Erdoğan, deprem bölgesi için 3 trilyon liralık kaynak ayırdıklarını belirtti.
“Ekonomimizi yıllıklandırılmış olarak ilk kez 1 trilyon doları aşan bir ekonomik büyüklüğe ulaştırmayı başardık. İhracatta yılık ilk 8 ayında 165 milyar doları, yıllık bazda da 253.5 milyar doları yakaladık” diyerek ekonomi konusunda pembe tablo çizen Erdoğan, “Merkez Bankası rezervlerimiz 117,3 milyar dolar seviyesindeki güçlü seyrini sürdürüyor. 7 temel alanda öncelikli reform alanlarını belirledik” dedi.
∗∗∗
OVP’NİN ŞİFRELERİ – Prof. Dr. Hayri KOZANOĞLU
Orta Vadeli Program (OVP) geçmiş yılların iddialı hedeflerinden geri adım atıyor. Ancak ülke ekonomisinin sıkıştığı bu noktada öngörülen hedeflere ulaşılması da çok zor görünüyor. Şöyle ki, 2024-2026 arasındaki üç yılda toplam 96.4 milyar dolar cari açık bekleniyor. Bu dönemde Merkez Bankası (TCMB) rezervlerini de takviye etmek gerektiği için en az 150 milyar dolar dış kaynak girişine gereksinim var. Bu da ancak sıkı para politikaları, yüksek faiz, sıcak para girişine elverişli bir ortam sunmakla olanaklı. Bu kez de büyümenin 2024’te %4, 2025’te %4.5, 2026’da %5 yani geçmiş hedeflerden düşük gerçekleşmesiyle olanaklı. İşsizliğin 2024’te %10.3’e çıkacağı tahmin ediliyor. Bu işsizlikte sınırlı bir artışa işaret etse de, bir ekonomi yönetiminin 150 bin kişiyi yani daha fazla yurttaşını yedek işgücü ordusuna katacak bir projeksiyon yapması da manidar. Kaldı ki işsizliğin bu oranda durması da kolay değil. Enflasyonun 2023’te %65 olması bekleniyor. Bu oran TCMM enflasyon tahmini %58’in 7 puan üzerinde ve trendlerin bu düzeyde kalmasının da zor olduğu izlenimi veriyor. Gelgelelim 2024 yılı %33 enflasyon hedefi revize edilmemiş. Buna karşın yılın tümünü yansıtan GSYH deflatörü %55.3. Bu 2024 yılının ilk yarısında %70 üzeri bir tüketici enflasyonu, yılın devamında keskin bir düşüş beklendiğini düşündürtüyor.
2023 yılı ortalama dolar kuru tahmini 23.9 TL. 2024’te ise ortalama dolar kuru %54 artışla 36.8 TL’ye çıkıyor. Bu %33 enflasyon ile karşılaştırılırsa TL’nin ciddi bir reel değer kaybına işaret ediyor. Buna karşın dolar kuru 2025’te %20 artışla 43.9 TL ve 2026’da %8.8 artışla 47.8 TL bekleniyor. Bu 2024’te doların sıcak paraya cazip gelecek şekilde yükseldiği, sonra da istedikleri zaman çıkışlarına izin verecek şekilde istikrar kazandığı bir senaryoya denk geliyor. Buna karşın bütçe açığının 2023’te GSYH’nin %6.4’ü düzeyine yükselmesi, 2024’te ise aynı düzeyde kalması planlanıyor. Bu 1.652 milyar TL ve 2.469 milyar TL gibi çok yüksek düzeylere denk geliyor. 2024’te faiz hariç 1.131 milyar TL’lik bir açık söz konusu. Hem cari açık, hem de bütçe açığı, “ikili açık” sorunu yaşayan böyle bir ekonominin dış kaynak çekme şansının da sınırlı olduğu söylenebilir. Kamunun yatırımcı özelliğini terkettiği,2024-2026 arasında yatırımların yerinde saydığı bir projeksiyon yapılması ayrıca dikkat çekiyor. Üstelik bütçe açıklarının zirve yaptığı bir planda böyle bir durumun görülmesi geçmişin yanlış politikalarının kamunun dengelerini çökerttiğini kanıtlıyor.
Ortalama yurttaş açısından, OVP’nin hedefleri tutsa bile; işsizliğin arttığı, enflasyonun sürdüğü, 3 yıllık azımsanmayacak bir sürede satın alma gücünün artması, yaşam standartlarının yükselmesi umudunun dahi verilmediği hiç de iç açıcı olmayan bir yol haritası sunuluyor.
∗∗∗
EMEKÇİLERİN MAAŞI TAMAMEN ERİYOR – Prof. Dr. Aziz ÇELİK
Merkez Bankası 2023’te enflasyon tahminini yüzde 58 olarak açıklamıştı. Hükümet ise açıkladığı Orta Vadeli Programda (OVP) ise enflasyon öngörüsünü yüzde 65 olarak açıkladı. Yani ikinci 6 aylık enflasyon yüzde 38 civarında olacak. Resmi tahmin tutarsa gerçekleşecek rakam bu. Bu enflasyon tahmini, 2023 yılının ikinci altı ayı için yapılan asgari ücret zammının tamamen eridiğinin itirafı anlamına geliyor. Aynı zamanda temmuz ayında zam alabilen emeklilerin de aldıkları maaşın eridiğinin itirafı. Bu hedef tutmayacak, enflasyon daha yüksek olacak ancak tahminin tuttuğu hali bile asgari ücret, emekli ve toplu sözleşme görüşmeleri kapsamında memurlara yapılan zam bunların tümünün eriyeceğinin itiraf edilmesi anlamına geliyor.
2024 yılı OVP tahmininde enflasyon yüzde 33 olarak öngörülmüş. O tahminde gerçekçi olmaktan oldukça uzak. Hükümet 2024 yılı için memurlara yüzde 26,5 zam verdi. Böyle olunca kendi resmi tahminiyle uyumsuz bir tablo ortaya çıkıyor. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, OVP’yi açıklamadan önce sendikaların tümüyle görüştü ve öneriler aldı. Ancak açıklanan programa bakıldığı zaman sendikaların çalışma hayatına ilişkin hiçbir talebinin programda yer almadığını söylemek mümkün. Açıklanan OVP’deki resmi tahminlerle bile emekçilerin her kesimin maaşlarının tamamen eridiğini ve 2024 maaş zamlarının da şimdiden geride kaldığı söylenebilir.
∗∗∗
GÜNÜ KURTARMAK İÇİN – Ekonomist Uğur CİVELEK
Bu açıklanan Orta Vadeli Program gerçekçi olsun diye yapılmadı. Beklentilerde bir düzelme yaratabilmek için açıklandı. Rakamlar ilk yıl için biraz gerçekçi görünebilir ama sonrası afakidir. Küresel ortam toz duman içinde, kimse önünü göremiyor ama bir orta vadeli plan açıklıyoruz. Bu planın tek misyonu insanları dövizden Türk Lirası’na geçişe ikna etmektir. Şu anda sistem çok sorunlu. Uzatmaları oynayabilmek için fatura geniş kesimlere yayılıyor. Ancak Türkiye’de şu anda geniş kesimlerin faturayı ödeyebilecek gücü kalmadı. Oyunun değişmesi lazım. Günü kurtarmak için bol miktarda yalan var.