Sevgili dostlar,
2015 sonunda Türkiye ile Rusya savaşın eşiğine gelmişti. Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinde bir Rus savaş uçağını düşürmesinden sonra Moskova, Ankara ile bütün askeri ilişkiyi kesmiş, Rus turistlere “Türkiye’ye gitmeyin” demişti. Rus Başbakanı Türk hükümetini IŞİD’le petrol ticareti yapmakla suçlamıştı. Özür taleplerine Erdoğan, “Asıl onlar hava sahamızı ihlal ettikleri için özür dilesin” cevabını vermişti.
Bir yıl sonra, 2016 Aralık ayında Ankara’daki Rus Büyükelçi’nin öldürülmesi, zaten soğumuş ilişkileri hepten çökertti.
Ancak 2017’de bu kez ABD ile ilişkiler krize girdi. Türk polisi, ABD’nin İstanbul başkonsolosluğunda görevli bir çalışanı gözaltına alınca Washington, Türk vatandaşlarına vizeyi durdurdu. Trump’ın emriyle Türkiye’ye F-35 savaş uçaklarının teslimatı da durduruldu.
Bu gerilim, “tahteravalli diplomasisi” uygulayan Erdoğan’ı yeniden Moskova’ya yaklaştırdı. ABD ile ilişkilerin gerildiği 2007, Rusya ile ilişkilerin normalleştiği yıl oldu. Erdoğan ve Putin o yıl tam yedi kez buluştu.
O gerilim döneminde ABD, Türkiye’nin ağır silah alımlarına kısıtlamalar koyunca Ankara, Afrin operasyonu sırasında ihtiyaç duyduğu hava savunma sistemlerini –ABD’den alamadığı için- Moskova’dan alacağını açıkladı. Eylül 2017’de imzalanan anlaşmaya göre Türkiye, Rusya’dan 2,5 milyar dolar değerinde iki sistem, dört batarya alacak, teslimat, 2019 yazında başlayacaktı. S-400 krizi böyle doğdu.
Hem ABD, hem NATO ayağa kalktı. İlk kez bir NATO ülkesi, “karşı kamp”la böyle bir anlaşmaya girişiyordu. Türkiye’nin Rusların S-400 radarlarını, F-15’lere karşı test etmesine izin vermesinden endişelenen Washington, bir Rus silahının NATO savunma sistemine dahil edilemeyeceğini, Türkiye’nin Rusya ile Batı arasında bir tercih yapması gerektiğini açıkladı. Sert yaptırımlar uygulanabileceğini, Türkiye’nin F-35 projesinden çıkarılabileceğini söyledi. Ankara’ya 15 Şubat’a kadar mühlet verdi. Ama Erdoğan kararlıydı. ABD’ye Patriot’lar için yaptıkları resmi talebe cevap alamadıklarını söyleyerek, “Ruslarla anlaşma tamam, o iş bitti” dedi. Bunun üzerine ABD, önceki ay, 3,5 milyar dolar bedelindeki Patriot’ların satışını onayladı. Trump, Türkiye’nin F-35 Türkiye’ye teslim edileceğini açıkladı. Ama Ankara’nın inadı kırılamadı.
NATO’nun, onlarca hava ve radar varlığına ve 2 binden fazla ABD askerine ev sahipliği yapan Türkiye için kritik bir nokta bu…Krizi çözmek için bir ABD heyeti Ankara’da… Son çıkan söylenti, Türkiye’nin Rusya’yla ilişkisini bozmamak için S-400’leri alıp, ABD ile ilişkisini bozmamak için bunları başka bir ülkeye satabileceği yönünde…
Özetle: “Tahteravalli” çok kullanıldığı için kırılmak üzere…