İstanbul’dan başlamak üzere tüm kentlerde neredeyse her sokak başına yapılan AVM’ler ile küçük esnafın kepenkleri kapatma noktasına gelirken, kentlerin küçüklü büyüklü alışveriş merkezleri tarafından kuşatılması başta esnaf olmak üzere kentin dokusuna zarar verdikleri gerekçesiyle halkın da tepkisine neden olmuştu.
Ne var ki AKP AVM ısrarından vazgeçmedi. Özellikle Taksim Gezi Parkı’na AVM projesinin gündeme geldiği andan itibaren yükselen tepkiler ve Temmuz sonunda bu sürecin büyük bir halk isyanının başlangıç noktasını oluşturması, AKP’yi AVM sevdasından vazgeçiremedi.
Fakat karşılıksız aşk misali, uzunca bir süredir AVM’ler AKP’nin bu sevdasına karşılık vermemeye başladı. Son 7 yıl içinde 41 alışveriş merkezi kapandı.
2005’te sayısı yaklaşık 106 olan AVM’lerin 2013’te bu sayının 400’e ulaşması bekleniyor. Daha da açılacak ve planlaması yapılan 81 alışveriş merkezi var. Peki AKP, artık Türkiye’ye eskisi kadar sıcak bakmayan uluslararası sermayeye rağmen bu AVM’leri nasıl dolduracak?
Büyümenin beslendiği en büyük kalemlerden biri iç talep. İç talep, bugüne kadar düşü ücretli yurttaşları borçlandırarak sağlandı. Bankaları ihya eden borçlandırma mekanizmasının en etkin işlediği yerlerden biri AVM’ler oldu. Artık biriken borçlarla ve sürekli gerileyen reel ücretlerle halkın alım gücü oldukça gerilemiş olsa da, yine tüketimi istediği yönde-kredi mekanizması ve medya/reklam kanalıyla- hareket ettirmenin en kolay olduğu yer hala AVM. Bu nedenle AKP’nin yine hedefinde daha çok AVM, daha karlı AVM var.
AVM’lere Yeni Oyuncu: Küçük Esnaf
Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı, Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı Taslağı’na ilişkin çalıştıklarının haberini verdi.
Yazıcı taslakta, perakende sektöründeki esnaf ve sanatkar işletmelerinin “pazar kaybı ve piyasada tutunma sorunlarının” çözümüne ilişkin düzenlemelerin yer alacağını söyledi. Yazıcı’nın açıklamasında detaylarını verdiği taslaktan ise küçük esnaf değil, “AVM paketi” çıktı!”
Taslakta yer alan düzenlemeler şöyle:
* Esnaf ve sanatkar işletmelerinin alışveriş merkezlerinde faaliyet gösterebilmelerine imkan sağlanacak, belli oranda bu şirketlere yer verilecek.
* Alışveriş merkezi, büyük mağaza, zincir mağaza, özel markalı ürün, franchise, bayi gibi kavramlar tanımlanarak yasal bir niteliğe kavuşturulacak
* İller bazında stratejik ticari planlar hazırlanacak ve bu planlar zaman içinde bir nevi perakende sektörünün haritası niteliğine kavuşacak. Ticaret bölgeler tespit edilecek, bu bölgeler ile sokak, cadde, mahalle ve ilçe bazında azami fayda sağlayacak perakende işletmelerin sayısı ve konusu belirlenecek. Böylelikle, AVM’lerin kuruluş yeri için adeta “ücretsiz bir fizibilite imkanı” sunulacak.
* Esnaf ve sanatkâr işletmeleri ile küçük ölçekli ticari işletmeler için stratejik ticari planların yasal bağlayıcılığı olmayacak, ama bu planlar dhilinde hareket etmeyenler teşvik ve destekten yararlanamayacak.
* İş yeri açılış izinleri “tek elden” yani daha kolay alınacak. Daha önce belediye ve il özel idare başta olmak üzere pek çok kurumdan alınan izinler için artık tek bir başvuru kanalı oluşturulacak.