Toplumun dayanışma göstermesi gereken zamanlar aynı zamanda insan olmanın tüm olumsuz yönleriyle bir sınav.
Kapitalizmin yıllardır içimize yerleştirdiği bireyciliğin en kolay açığa çıktığı dönemler bunlar.
Herkes bir şeylerden yakınıyor. “Herkes kendi dramını yaşar yarim” tamam ona diyecek söz yok.
Ama yakınırken de bir durup bakmak lazım. Empati mühim. Herkes birbirini sağaltmaya çalışmalı fiziken de ruhen de.
Nasıl ki inlemenin hastalığa faydası yoksa yakınmanın da çözüme yok.
Bireysel dertleri değil ortak sorunları alt alta sıralayacağız, en baştan, en mühim ve elzeminden başlayarak çözümü dayatana kadar bağıracağız. Başka yolu yok.
“Evde konsantre olamıyorum, çok iş var”
İnsanlar işe gitmek zorunda kaldı. Milyonlarca insan hâlâ işe gidiyor. İstanbul’da pazar ve pazartesi toplu taşıma kullanan insan sayısı arasında uçurum var.
Sokağa çıkma yasağı gelmedi. Evde kalan, eve giren her torbayı yıkamaktan yakınırken, insanlar her gün metrobüse biniyor, işçiler şantiyelerde ortak soyunma odasını kullanıyor, yemekhanelerde dip dibe yiyor.
Bu bir savaş, insanlıkla virüsün savaşı. Sağlık emekçileri en önde savaşıyor, peki motivasyonları ne? Kıymetli sarf malzeme ilan edilen ve zor bulunan eldiven ve maskelerle canını korumaya çalışmak, meslektaşlarının, hocalarının kara haberini almak, dilinin ucuna geleni söylediğinde ekrana çıkarıp özür diletmeleri, işten çıkarılma tehdidi, kendi imkanlarıyla ailelerini korumaya çalışmak, eve gidememek, kalacak yer ayarlayamamak, insanların uzak durmakla selamı sabahı kesmek arasındaki farkı anlayamaması, yalnızlaşmak, hastaların tepkisiyle, tedbirsizliğiyle hatta şiddetiyle uğraşmak ve her gün mayın tarlasına girer gibi işe gitmek. Eminim zaman zaman oturup soruyorlardır kendilerine: Ne için, kim için? Sadece Hipokrat yemini ile açıklanamaz bu durum. Çünkü sadece doktorlar değil, hemşireler, hastabakıcılar, temizlik personelleri, yemekhane çalışanları hepsi buna dahil.
Hayatlarımızın bağlı olduğu doktorlara bile ihtimam gösteremeyen sistem, bir temizlik görevlisini koruyabilecek mi?
Kimse bu riski almak istemezse kim koruyacak bu hastanelerin hijyenini, kim bakacak hastalara hemşiremiz kalmazsa?
Neye güveniyor bu kapitalizm? Hayat memat durumunda bile ölümüne çalışmaya razı iş gücü bulabileceğine mi?
O alkışı kaptırmayacaktık arkadaşlar, manen buna tüm sağlık emekçilerinin ihtiyacı var.
“Evdeyken sürekli yiyorum, kilo alıyorum”
Ne güzel! Evde kalanların bazısı öyle bir işsiz ve parasız kaldı ki ölümün hangisinden geleceğine dair yazı tura atıyor şimdi: Virüsten mi açlıktan mı?
Sürekli yememek için belki de pişmiş yemekleri paylaşmakta fayda vardır. Sterilize edilmiş kaplara eldivenle koyunca yemek paylaşmaktan zarar gelmiyor. “Kime, nasıl vereceğim?” de iyi bir soru, yerel dayanışma ağları hep böyle sorulara aranan cevaplar sayesinde kuruluyor.
“Çok sıkılıyorum”
“Sıkı can iyidir, kolay çıkmaz” derdi büyüklerimiz, hiç bu dönemki kadar haklı olmamışlardı. Sıkılmak zengin icadıdır. Hiç merak etmeyin, asla sıkılmayacak kadar hepimiz birden fakirleşeceğiz. O zamana kadar bu lüksü manevi bir faydaya çevirelim. Sıkılmamak için telefon rehberi karıştıralım bari biraz. Belki de birilerinin yalnızlığını hatırlatır önsezimiz.
Bir yalnızın halinden bir başka yalnız anlar. Sıkıntılar çarpışınca ortadan kaybolur.
Bir telefonla kimin kime iyi geleceği belli mi olur? Denemeye değer. Ya da sıkıntıyı atmak için yine nerede kiminle dayanışmaya girebilirim, ne üretebilirim diye düşünmek iyi bir vakit öldürme şeklidir.
“Okuyamıyorum, yazamıyorum, film izleyemiyorum, odaklanamıyorum.”
İki saat internetten kafayı kaldırsak, kötü haberler gelmiş oluyor. Bir umudu, bir sevilen simayı, önemli bir değeri yitirmişken de ekranda komedi izliyor olduğunu fark etmek insanın gücüne gidiyor. İnsansak tabii. Ya da akıl, akıp giden gündemdeyken kitaba kaptırmak zor olur, normal. Belki de kitaptaki karakter elleriyle sofra kurarken sevdiğine ya da bir köylü yumruğuyla soğan kırarken, o iki satır arasında açlığının 288. gününde Helin Bölek son nefesini veriyordur. Sonrasında hissedilecek vicdan ve endişe duygusudur bizi bir şeylere odaklanmaktan alıkoyan.
Bu daha yeni başladı. Hayat evrilecek. Belki bir süre sonra böyle yaşamaya biraz alışacak, kontrolü ele alabileceğiz ama şimdilerde mevzular sert. Olabildiğince çok insanı sağ kurtarabilmek için taleplerimizi dayatmaktan başka çare yok.
Şu an elimizde sadece sosyal medya var, kamuoyu oluşturmak için kullanabiliriz. Destek çağrılarını büyütebiliriz, duyulmayan seslere kanon yapabilir, çığlıklara yankı olabiliriz.
Mevzu burada dönüyorsa, buraya takılıp kalmak suç değil.
Asıl bunca belirsizlik içinde, evde kaldığı için ilk günden beri sporunu saatinde yapan, işlerini mesai bitiminde tamamlayıp filmini izleyip yatmadan önce kitabını okuyabilen insandan korkarım. Belki 21.00’deki salaların alkışlara denk geldiğinin bile farkında değildir.
Herkes tek tek çok önemli ama bu bir tek kendini önemsemenin bir mazereti olmamalı.
Şu sıralar, bedeni virüsten korumak kadar ruh sağlığını korumak da bir iş oldu.
İyi kalalım bize yeter. Bu süreci kendime fırsat edineceğim diye şahsi hedefler koymanın önünde, iktidar gibi her gün sabır zorlayan bir engel var.
Vatandaşın dar zamanından kendine fırsatlar biçmek zaten onların fıtratında var, bu hesaplar bize göre değil.
Yaptığımız her şeyde, ürettiğimiz her içerikte ve icraatta birilerine iyi gelme ihtimali+ gözetelim ve kendimizi de kollayalım yeter. Muhtaç kaldığımız his budur.
Kimse bizim iyiliğimizi düşünmedi. Genel bir sokağa çıkma yasağı gelmedi, ücretli izin talepleri havada kaldı, sağlıkçılarda pozitif sonuç hızla yayılıyor, hastane doluluk oranları alarm veriyor, bir müzisyen haklar ve özgürlük için ölüyor, herkes parası kaç gün yetecek diye hesaplarken, devlet ödediğimiz işsizlik sigortalarını bize vermediği gibi üzerine para istiyor. Kiminle dayanışacağımıza şerh düştüler, STK’lere, belediyelere bağışları da tek merkeze istiyorlar. Bu sırada bazı tarikatlar, hazırlamışlar kumanyalarını, bağışları çatır çatır topluyorlar. Biz daha Kızılay üzerinden Ensar ve Türgev’e aktarılan doğal gaz fatura bedellerimizin şokunu atlatamamışken şimdi faturalarda ortalamaya bağlı ödemeye geçiliyor.
Bu arada bilemiyoruz tabii New York’taki Türken’in yurt inşaatı ne durumda, dünya da bizimle birlikte iktidarlarının cezasını çekiyor, yurdu ne edeceksin zaten New York can çekişiyor.
Biz bize yeteriz demişler, o “biz” kimleri kapsıyor ben bilemiyorum beni saydılar mı? Bu kutuplaştırmayı başlatanlar bizler değildik. Düne kadar zillettik şimdi hepimiz yeniden bir miyiz? O zaman neden gözaltına alıp duruyorsunuz insanları böyle bir zamanda? Biz dediğinizden sayılmıyor mu gözaltına aldığınız gazeteci, yazar, akademisyenler ve bu “sosyal mesafe” döneminde oraya buraya saçma sebeplerle insanları gözaltına alsın diye yolladığınız kolluk kuvvetler?
Bir ay önce ekonomi kötü demek cezaya tabiydi, 20 gün önce korona hakkında konuşmak dedikodu suçuydu.
İki hafta önce “Abartıyorsunuz, bunlar hep algı, çıkın dışarı” diyen ünlüler şimdi televizyonlarda “Evde kal”ın kamu spotu.
Hem madem ekonomide sorun yoktu, devlet neden bağışımıza muhtaç oldu?
Şimdi yeni bir “biz” çıktı, içinde yine yokuz. Başımıza ne gelse “İşte o bağışı yapmadınız” diye diyecekler. Bizi ötekileştirmenin yolu mu biter?
Bizi de bizden başka kimse düşünmedi. Kapımıza yemek bırakan komşumuz, balkondan ilaç fırlatan dostumuz, geceleri bize piyano çalanlarımız, bedavaya müzik yapanlarımız, hâlâ gerçek haber yazmaya çalışanlarımız, camlardan sepetle erzak sallayanlarımız, evinde siperlik üretenler, atölyelerde bedelsiz maske dikenler, boş evini sağlıkçılara açanlar, batacağını bile bile son güne ve kuruşa kadar çalışanın maaşını ödeyen küçük esnaflarımız, evimizdeki hijyen malzemeleri, gıda bitmesin diye çalışanlarımız, herkes eve kapansa bile çalışacak olanlarımız, sağlıkçılarımız.
Herkes kendisinin ve çevresindekilerin aklını, bedenini korumak için ne yapabiliyorsa kendi çapında, eyvallah.
Birbirimize karşı köşeleri törpüleyelim. İyi niyet karinesinin hukukta yeri var, günlük hayatta neden olmasın?
Ve üzerine uzun uzun düşünelim: Bu virüs bir gün geçecek de biz bu düzeni yekten nasıl değiştireceğiz?
Asıl biz, bize yeteriz. Siz zaten yettiniz.