Çalışan programı göstermede kritik öneme sahip mali disiplin için vergi paketi açıldı. Çünkü para politikası enflasyonu dizginlemek amacıyla sıkılaşırken maliye politikasının da onunla koordineli olması gerekiyordu
Binhan Elif Yılmaz
Orta Vadeli Program (2024-2026)’ın “Kamu Maliyesi” alanındaki politika ve tedbirlerine göre bayram öncesi bir vergi paketi hazırlığı başladı. Bayram ziyaretlerinin en hararetli sohbet başlıklarını da bu vergi paketi taslağı oluşturdu.
OVP’deki politika ve tedbirler şöyleydi:
- Vergi harcamaları gözden geçirilecek, etkin olmayan istisna, muafiyet ve indirimler kaldırılacak.
- Gelir, kurumlar, katma değer vergileri kanunları ile vergi usul kanununun, vergilemede adalet, eşitlik, öngörülebilirlik ve şeffaflık ilkeleri temelinde, vergi tabanının genişletilmesine ve gönüllü uyumun artırılmasına destek veren, sade ve kolay uygulanabilir bir yapı oluşturulmak amacıyla güncellenmesi yönünde düzenlemeler hayata geçirilecek, orta vadede doğrudan vergilerin payı artırılacaktır.
Asgari kurumlar (küresel ve yurt içi) ve asgari gelir vergileri başta olmak üzere borsa işlemlerinin, kripto varlıkların vergilendirilmesi, kurumlar vergisinde istisnaların sınırlandırılması, bazı ticari ve mesleki kazanç sahiplerinin harcamaları ile beyan ettikleri gelirleri arasındaki uyumsuzluğun izlenmesi, gelir vergisinde (kira gelirlerinde) ve kurumlar vergisinde beyannameden çok stopajın yerleşmesi, basit usulde ve esnaf muaflığında değişiklik yapılması, yurt dışı çıkış harcının 150 TL’den 3.000 TL’ye çıkarılması, KDV’de bazı istisnaların revize edilmesi, bazılarının kaldırılmasına kadar her kesimi ilgilendiren/tedirgin eden vergi düzenlemeleri çok geniş bir yelpazede hazırlanmış görünüyor. Anlaşılan yeni vergi paketiyle vergide tüm tuşlara aynı anda basılmış.
Ekonomi yönetiminin sıklıkla ifade ettiği, “program çalışıyor”un kanıtlanması için mali disiplinin sağlanması gerekli. Mali disiplin de kamu harcamalarında tasarruf ve/veya vergi gelirlerinin artırılması ile mümkün görünüyor.
Kamuda tasarruf henüz gerçekleşmedi, tasarruf genelgesindeki gider kalemlerinde son aylarda azalış yerine tersine artış ortaya çıktı. Örneğin Nisan ayından Mayıs ayına taşıt alım giderleri ile lojman onarım giderleri üç kat, kırtasiye, baskı giderleri 1,5 kat, temsil, tanıtma giderleri ise tam 7 kat arttı. Taşıt kiralama giderleri için ise her ay bütçeden yaklaşık 120 milyon TL harcanmaya devam ediliyor.
Hâl böyleyken çalışan programı göstermede kritik öneme sahip mali disiplin için vergi paketi açıldı. Çünkü para politikası enflasyonu dizginlemek amacıyla sıkılaşırken maliye politikasının da onunla koordineli olması gerekiyordu.
Ancak para politikasında sıkılaşma bir yıl önce haziran ayında başladı. Maliye politikasında yapılan ise bir yıl önce kamuda tasarruf gündeme geldi ve ardından ÖTV ve KDV artışlarıyla yaz sıcağında dolaylı vergilerin adaletsizliğini yaşadık, üstelik bu vergi artışları fiyatlara yansıdı ve enflasyonu besledi. Son yerel seçimler de bittiğine göre artık maliye politikası da sıkılaşmaya başladı ama geç kalındığı için işte gördüğünüz gibi vergide tüm tuşlara aynı anda basılmaya başlandı. Tam 104 sayfalık vergi paketi taslak metniyle karşılaşmış olduk.
OVP’deki politika ve hedefler doğrultusunda vergi tabanını genişletmek, gönüllü uyumu artırmak, sade ve kolay uygulanan yapıyı kurmak istenmekle beraber, bunun için temel vergileme ilkelerine ihtiyaç var. Onlar da başta adalet, eşitlik, belirlilik, şeffaflık vb ilkeler. Ancak görünüm vergi gelirlerinin artırılması, dolayısıyla verginin fiskal amacının ön plana çıktığı yönünde. O nedenle de bu vergi paketi hayata geçerse dolaylı vergilerin yükünde bir hafifleme olmaksızın dolaysız vergilerin yükü artacak.
O da şöyle bir matematik aslında. Toplam vergi hasılatını 100 kabul edersek, dolaysız vergilerin (gelir üzerinden alınan, yani kazancı/kârı vergileyen gelir ve kurumlar vergileri, servet vergileri) vergi hasılatı içindeki payı arttıkça (şu anda yaklaşık yüzde 32) dolaylı vergilerin (başta KDV, ÖTV) hasılat içindeki payı (şu anda yüzde 68 civarında) azalıyor görünecek.
Ancak bu vergi paketi taslak aşamasında. Basılan tuşların bazılarından parmaklar kaldırıldı bile. Örneğin borsa işlem vergisi, kripto varlıklara ilişkin vergisel düzenlemeler, kira gelirlerinin beyanındaki istisna vb. gibi. Devamında “nerden buldun” sorusu da sorulamayacak. Vergi, tavana da ulaşamayacak. Kayıt dışılıkla mücadelede yol alınamayacak.
Oysa vergide adalet için az kazananın az, çok kazananın çok vergi ödemesi gerekmez miydi? Karar alıcılar, yasa yapıcılar hepimizden iyi biliyorlar ki, verginin yarattığı yükün/maliyetin topluma en adil şekilde bölüştürülmesi gerekir ve bu da ödeme gücüne göre vergilendirme ile mümkün.
Mali disiplini sağlamada başka da sihirli bir tuş bulunmadığına göre maalesef bütçe açığı geçen yıldan farklı olmayacak.
Vergi paketine son şeklin verilmesine ilişkin süreç ilerledikçe, yeniden sizlerle birlikte olacağım.
