Seçim harcamalarıyla bütçeyi alt üst eden iktidar, maaşlara yapılan zamlardan sonra harçlarda ve vergilerde büyük artışa gitti. Memur maaşlarına eklenen toplam 177 milyar TL’lik seyyanen zammın 140 milyar TL’si vergilerle Hazine’ye geri dönecek. Vergi Hukukçusu Batı, “ÖTV’nin de kapsamı genişleyecektir” derken Ekonomist Demirel ise “Dolaylı vergi artışları enflasyonu da artırır” ifadelerini kullandı.
Havva GÜMÜŞKAYA
Seçim döneminde oy desteği için ölçüsüz harcama yapan ve vaatlerde bulunan iktidar, faturayı halka kesmeye başladı. Resmî Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararnameleri ile vergi ve harçlarda görülmemiş artışlar yapıldı. Yüzde 8 olan Katma Değer Vergisi (KDV) oranı yüzde 10’a, yüzde 18 olan KDV oranı ise yüzde 20’ye yükseltildi. Harçlarda da ciddi artışlara gidildi. 6 bin 19 TL olan yurtdışından şahsi kullanım için getirilen cep telefonu harçları ise 20 bin TL’ye çıkartıldı. Harçlardaki artış ise yüzde 50 oldu.
Düzenleme ile Mayıs 2001’den bu yana yüzde 18 olarak uygulanan KDV oranı, 22 yıl sonra artırıldı.
Deterjan, sabun, tuvalet kâğıdı, bebek bezi gibi birçok temizlik ürünlerinde ve yeme-içme sektöründe KDV, Mart 2022’de yüzde 18’den yüzde 8’e indirilmişti. Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı kapsamında daha önce yüzde 8’lik KDV uygulanan bu ürünlerde vergi oranı yüzde 20’lik dilime girdi. Bu maddede yer alan diş fırçası ve macunu, diş iplikleri düşük KDV diliminde bırakıldı. Karar 10 Temmuz Pazartesi gününden itibaren uygulanmaya başlanacak.
Dolaylı vergilerde yapılan bu artış, ürünlerin satış bedeline yansıyacak. Bu da kur şoku nedeniyle yeniden yukarı ivmelenen enflasyonun daha da yükselmesine neden olacak. Ayrıca uygulama vergide adaletsizliği daha da körükleyecek.
QNB Finansbank tarafından yayımlanan değerlendirmede, düzenlemenin enflasyona etkisi hakkında, “1-1,2 puan civarında olacağını hesaplıyoruz. TÜFE’ye etkisinin yaklaşık yarısının bu ay, kalanının gelecek ay görüleceğini tahmin ediyoruz” denildi.
Öte yandan tüketici kredilerindeki banka ve sigorta muameleler vergisinin (BSMV) oranı yüzde 10’dan yüzde 15’e yükseltildi. BSMV, kredi borcuna ödenen faiz üzerinden alınan vergiyi ifade ediyor. BSMV yüzde 50 oranında artırılmış oldu.
Şans Oyunları Vergisi, at yarışlarında yüzde 14’e, vergi spor müsabakalarına dayalı müşterek bahislerde yüzde 10’a ve diğer şans oyunlarında yüzde 20’ye yükseltildi.
SEYYANEN ZAMMIN BEDELİ VERGİDEN
Açıklanan harç ve vergi artışlarının yanında dün TBMM’de görüşülen torba yasa teklifi ile de MTV’nin bir defalığına iki katına çıkarılması, Kurumlar Vergisi oranının ise şirketler için yüzde 20’den 25’e, finansal kuruluşlar için ise yüzde 25’ten yüzde 30’a çıkarılması öngörüldü. Plan ve Bütçe Komisyonu’nda, muhalefet milletvekilleri torba teklifin geri çekilmesini istedi. Başta AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’a verilen paralel bütçe yetkisi olmak üzere çok sayıda konuda itirazlarını sıralayan muhalefet, verilen sözlere rağmen emeklilerin teklifte kendisine yer bulamadığını vurguladı. Milletvekilleri, teklifin bu haliyle yasalaşması durumunda Anayasa’ya aykırı olacağını ve AYM’ye taşınacağını vurguladı.
Torba yasa teklifinin etki analizine göre Kurumlar Vergisi’nde yapılan artışın 80 milyar TL’nin üzerinde MTV’nin ise yaklaşık 30 milyar TL bütçe geliri yaratacağı tahmin edildi. 3,7 milyon kamu görevlisine yapılacak 8 bin 77 lira seyyanen artışın 2023 bütçesine maliyetinin ise 177 milyar lira olacağı hesaplandı. KDV artışının etkisi ise 30 milyar TL civarında olması bekleniyor.
5 AYDA 435 MİLYAR TL KDV TOPLANDI
Bütçe bu yıl Mayıs ayındaki seçimler öncesinde artan kamu harcamaları ve Şubat ayında on binlerce kişinin hayatını yitirdiği depremin etkisiyle yılın ilk beş ayında 263,6 milyar lira açık verdi. İlk beş ayda giderler gelirlerin iki katı hızda arttı.
Yılın ilk 5 ayında merkezi yönetim gelirleri 1 trilyon 612 milyar lira oldu. Bu rakam 3 trilyon 810 milyar liralık yılsonu bütçe tahmininin yüzde 42’sine denk geldi.
Bütçede KDV’den sonraki en önemli iki gelir kaynağı ise özel tüketim vergisi ve gelir vergisi. KDV gelirleri ilk 5 ayda 435 milyar lirayı aşarak yılsonu bütçe hedefinin yüzde 53’üne ulaştı. ÖTV gelirleri ise 251,3 milyar lira ile yılsonu tahmininin yüzde 49’una ulaştı.
Harç gelirleri ise Ocak-Mayıs döneminde 45,9 milyar lira ile 2023 sonu tahmininin yüzde 44’ünü buldu.
ÜCRET CEBE GİRMEDEN GELİRLER AZALDI
İktisatçı Baki Demirel, enflasyonu düşürmek için enflasyonu artıran uygulamalar yapıldığına dikkati çekerek “Bütçe açığını enflasyonun nedeni olarak görürseniz, ücret artışlarını bir maliyet olarak görürseniz, ücret artışlarından sonra vergileri artırırsınız. Bunu adil olmayan bir şekilde, en kolay yöntem olan dolaylı vergiler üzerinden yaparsınız ve yine emekçinin üzerine yüklersiniz. Oysa bütçe açıkları enflasyonla ilgili değildir. Büyük Merkez Bankaları da kabul etti. Enflasyonun nedeni ücretler ya da bütçe açıkları değil aşırı kârlar ve döviz kuru. Dolaylı vergi artışları enflasyonu da artırır. Tutarsız bir yaklaşım oldu” ifadelerini kullandı.
Aşırı kârların vergilendirilmesi gerektiğini savunan Demirel, “Bu fırsatçı kârlara yönelik kamucu politikalar uygulanması gerekirdi. Aşırı kâr vergisi getirilmesi gerekirdi. Enflasyonu düşürmek için enflasyonu artıracak uygulamalar yapıyorsunuz. Yabancı sermaye çekmek için kuru ve faizi artırıyorsunuz. Enflasyonu düşürmeyi amaçladıklarını söylüyorlar ama amaç kısa vadede yabancı sermaye çekip, ödemeler dengesi krizi riskini ötelemek” şeklinde konuştu.
Uygulanan politikaların sonucunda yine zenginlerin kazanacağını kaydeden Demirel, “Şimdi birbiriyle tezat politikalar ile enflasyon daha çok artacak. Kazananı elbette zenginler, kaybedenler ise emekçiler olacaktır. Özellikle KDV’deki artış emek gelirlerini tırpanlayan bir etki yaratacak. Ücretler cebe girmeden gelirler azalmaya başladı” dedi.
Vergi Hukukçusu Prof. Dr. Murat Batı, vergi artışlarının bir başlangıç olduğuna vurgu yaptı. Beklenen bütçe açığının 660 milyar TL olduğunu ancak bunun 1 trilyonu bulacağını kaydeden Batı, “Bütçe açığını telafi edebilmek için borç yapılandırma kanunu koydular. Buradan beklenen tahsilat 1,3 trilyon lira. Ne kadar tahsil edildi henüz belli değil. Bu yapılandırma bütçeye bir miktar merhem olacak. Memur zamlarıyla birlikte artacak bütçe açığını finanse etmek için ek bütçe yapmak yerine vergi artışı yöntemi uygulanıyorlar. İktidar harcamaları kısmak yerine bu politikalara başvuruyor” dedi.
Ancak bu artışların da yetersiz kalacağını vurgulayan Batı, “Bu saatten sonra bazı ürünlerin ÖTV oranları artabilir, arabaların ÖTV oranları yurttaş lehine değişmesi lazım bu gibi durumlarda hükümet bunları değiştirmeyerek hem malın fiyatını yükseltecek hem de hazineye gelir yaratacak. Gecikme faizi oranını da yüze 4’e çıkarılacağını öngörüyorum. Halkın sırtındaki dolaylı vergileri artırarak düzenlemeler yapılıyor. Bu düzenlemeler bütçe açığına merhem olmayacaktır. Bu nedenler de bunun daha başlangıç olduğunu düşünüyorum” ifadelerini kullandı.
Kurumlar vergisi oranlarının artırılması gerektiğini belirten Batı, “Kurumlar vergisi oranı daha da artabilir. Çünkü bankaların kârlı çok fazla ama önümüzdeki dönemde ÖTV’nin kapsamı genişleyecektir. Aslında daha sert artışlar da yapılabilirdi ancak yerel seçimler bu hızı kesiyor” diye konuştu.
***
ZAMLARA TEPKİ YAĞDI
Vergi artışlarına ve zamlara siyasi partiler ve demokratik kitle örgütleri tepki gösterdi. CHP Sözcüsü Faik Öztrak partinin genel merkezinde yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı: “Cumhurbaşkanı’na ÖTV’yi olağanüstü artırma yetkisi veriyorlar. Bunların hepsi Anayasa ve ilgili yasalara aykırı. Yine dün akşam itibarıyla, Cumhurbaşkanı kararıyla harçlara ve KDV oranlarına insafsız artışlar yapıldı. ÖTV artışı, 6 ayda bir otomatiğe bağlandı. Bu artışlar, iğneden ipliğe her şeyin fiyatını artıracak. Bir ev, bir araba almak hayal oldu; anlaşılan bu vergi ve harçlardan sonra artık bir akıllı telefon almak da hayal olacak. Bu yapılan, gidişin gidiş olmadığını, Saray’ın hatalarının faturasının yine düşük ve sabit gelirlilere çıkacağını, gelir adaletsizliği ve yoksulluğun daha da artacağını tüm çıplaklığıyla ortaya koyuyor.”
TKP’den yapılan açıklamada ise şunlar denildi: “Emekçilere yapılan göstermelik ücret artışları daha ay sonunu görmeden gelen zamlarla buharlaşıyordu, bugün zamların üstüne vergi artışları ve pek çok kalemde harç zamları geldi. Bir de vergi istisnası var. Peki kime? Borsada işlem gören sermaye şirketlerine… AKP kaşıkla verdiğini kepçeyle geri alıyor. Patronlara ise teşvikler sınırsız. Hep birlikte halkın sırtına bindiniz, böyle gitmeyecek göreceksiniz.”
“Saray Rejimi’nin ekonomik model garabeti, faturanın daima emekçilere çıkartıldığı bir düzen meydana getirdi” denilen TİP’in açıklaması ise şöyle: “Göstermelik bakan değişiklikleriyle imajını düzeltme çabasına girenler, alın teriyle geçinen milyonlarca yurttaşımız için önümüzdeki dönemde yoksullaşmanın ve hayat pahalılığının aynen devam edeceğini göstermiş oldu. Zenginlerin değil yoksulların vergilendirildiği, parası olanın düdüğü çaldığı bu düzenden ülkemizi kurtaracağız.”
Yazılı açıklama yapan DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu ise şunları söyledi: “
“Vergilerde ve harçlarda yapılan bu artışlar TÜİK tarafından açıklanan ve işçilerin, emekçilerin ücretini belirleyen resmi enflasyon oranının çok üstündedir. Üstelik işçilerin, emekçilerin, emeklilerin yılın ikinci yarısı için aldıkları/alacakları ücret artışları daha ilk günden geri alınmaya başlandı. İşçiler bir yandan daha ücretlerini almadan peşin peşin gelir vergisi ödemekte, öte yandan tüketim sırasında da ikinci kez vergi ödemektedir. Böylece çifte vergilendirmeye maruz kalmaktadır. Vergide adalet olmadan gelirde adalet olmaz!”
BENZİNE DE YANSIYACAK
Vergi artışı benzin ve motorine de yansıyacak. İktidar akaryakıt ürünlerinden alınan özel tüketim vergisine (ÖTV) 6 ayda bir üretici enflasyonu oranında zam gelmesini öngören teklifi Meclis’e sunmuştu.
KDV’nin artırılmasıyla birlikte dolar kurundaki artış nedeniyle hızla yükselen akaryakıt fiyatlarına çifte vergi zammı gelmiş olacak. 10 Temmuz itibarıyla KDV’nin yüzde 18’den yüzde 20’ye yükseltilmesiyle de benzin ve motorinin litresinde yaklaşık 40’ar kuruşluk zam olacak.
ÖTV zammıyla birlikte litrede motorin ve benzinde toplamda yaklaşık 80’er kuruşu bulacak. 28 Mayıs’ta yapılan seçimin ikinci turu sonrasında motorine toplamda yüzde 28, benzine iseyüzde 25,4 oranında zam gelmişti.
SUYA DA ZAM GELDİ
Pet şişe sularına da yüzde 25 ile 30 arasında zam geldi. Tekel Bayileri Yardımlaşma Derneği Başkanı Erol Dündar, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, pet şişe suyuna yapılan zammı duyurdu.ündar, paylaşımında, “Pet sulara dev zam. Yüzde 25 ile 30 güncelleme geldi” ifadelerine yer verdi.
YENİ ARTIŞLAR YOLDA
Vergi artışları tepki tepki çekerken Reuters’a konuşan üst düzey bir hükümet yetkilisi, başka adımların da atılacağını söyledi. Düzenleme ile bütçenin gelir tarafını düzeltmeyi amaçladıklarını ifade eden yetkili, “Bütçe açığının düşürülmesi amaçlanıyor. Başka bazı adımlar da gündemde olacak. Harcamalarda da azaltıcı yönde adımlar planlanıyor. Seçim ve daha önce önceki bazı kararlar nedeniyle bütçede ciddi bir toparlanmaya ihtiyaç var” dedi.
SINIRLARDA TELEFON KUYRUĞU
Yurtdışından getirdikleri cep telefonlarını kayıt altına kaydedilmesi için gereken harcın 20 bin TL’ye çıkarılması sonrası sınır kapılarında yoğunluk oluştu. Artvin’in Sarp Sınır Kapısı’nda Doğu Karadeniz illerinden gelenler, Karadeniz Sahil Yolu’nda uzun kuyruklar oluşturdu. 15 kilometreyi bulan kuyruk, Kemalpaşa ilçesini geçip, Hopa’ya kadar uzandı. Sınır kapısı koridorları insan akınına uğrarken, bazı kişiler araç kuyruğunda zaman kaybetmemek için yürüdü.Ardahan, Erzurum, Kars, Ağrı, Erzincan gibi yakın illerden Iğdır’a gidenler ise Azerbaycan’ı Türkiye’ye bağlayan Dilucu Sınır Kapısı’nda izdihama neden oldu. Dilucu sınır kapısından giriş çıkış yapanlar, gümrük çalışanlarını zor durumda bıraktı.
BİLET ARAMALARINDA YÜZDE 1450’LİK ARTIŞ
Türkiye çıkışlı Batum Uluslararası Havalimanı, Ercan Havalimanı ve Rize-Artvin Havalimanı varışlı uçak bileti aramaları %1450 artış gösterdi.
