Sera gazı tanım olarak, atmosferde kızıl ötesi ışınları absorbe ederek atmosferin ısınmasına neden olan gazlara veya bileşiklere verilen addır. Başlıca sera gazları, başta Karbon dioksit (CO2) olmak üzere, Metan (CH4), Nitröz Oksit (N2O), Hidroflorür karbonlar (HFCs), Perfloro karbonlar (PFCs), Sülfürhekza florid (SF6) gibi gazlardır.
Bu gazlara sera gazı denilmesinin nedeni yaratmış oldukları sera etkisinden kaynaklanmaktadır.
Sera Etkisi Nedir?
Atmosferi oluşturan karbondioksit ve benzeri diğer gazlar seranın cam tavanına benzer. Atmosferden yansıyan güneş ışınları gün boyunca yeryüzünü ısıtırken gece bu ısıyı yeniden atmosfere bırakarak soğur. Bununla birlikte atmosferde bulunan sera gazları ısının bir bölümünü tutarak dünyanın ortalama 15 derece sıcaklıkta kalmasını sağlar.
Dünya’dan uzaya yayılan ısının (kızılötesi ışığın) bir kısmının sera gazları tarafından yeryüzüne geri yansıyarak Dünya’yı ısıtması olayına sera etkisi denir. Sera etkisi adı verilmesinin nedeni, sürecin bir seranın işleyişine benzemesinden kaynaklanmaktadır. Beraberinde bu etkiyi yaratan gazlara da sera gazı adı verilmiştir.
Sera etkisi doğal bir süreçtir. Atmosferde bulunan sera gazları yaratmış olduğu sera etkisi sayesinde dünyanın ısısını dengede tutar ve gezegeni canlılar için yaşanabilir kılar. Ancak sera gazlarının kontrolsüzce artışı gezegenin de ısısının doğal sürecinden çıkarak, olması gerekenden daha fazla artmasına ve dengeleri değiştirmesine yol açmaktadır.
Sera Gazı ile İklim Değişikliği İlişkisi
Sera gazı nedir sorusu yanıtlandıktan sonra sera gazlarının iklim değişikliği ile olan ilişkisinden de kısaca söz edilebilir.
Bir ekosistemde bulunan tüm parçalar karmaşık bir biçimde birbirine bağlı ve birbiri ile uyum içerisinde çalışmaktadır. Ekosistemde yer alan bir bölüm yok edilir veya zarar görürse diğer bölümler de bununla bağlantılı olarak olumsuz etkilenecektir.
Ortaya çıkacak bu etkilerin boyutları, ekosisteme verilen zararın yapısına, ölçeğine ve süresine, zarardan etkilenen bölümlerin ekosistem içindeki önemine ve ekosistemin kendini iyileştirme gücüne göre değişmektedir.
İnsanlar da dünya ekosisteminin bir parçası olduklarından, onların eliyle ortaya çıkan etkilerin sonuçları, doğal olarak ekosistemin diğer bölümlerine yansımaktadır.
Sera gazları atmosferde belirli bir oranda bulunmaktadır ancak bu gazlar atmosferde insan etkisi ile arttığında Yerküre’de ısınma büyük oranda artar ve bu da küresel ısınmayı ve beraberinde iklim değişikliğini tetikler.
Sera gazlarının büyük çoğunluğu karbon molekülü taşımaktadır. Kyoto Protokolü’nde sera gazı olarak kabul edilen altı gazdan dört tanesi (karbondioksit, metan, hidroflorür karbonlar, perflorokarbonlar) karbon molekülü barındırmaktadır.
Dünyamızdaki karbon kaynakları; fosil yakıt kullanımı, ormanların yıkımı, sentetik gübre kullanımı, bilinçsiz sanayileşme, kontrolsüz nüfus artışı gibi bir çok insan etkisi sonucunda kararlılığını yitirmiş ve beraberinde yaşanan küresel ısınma ve iklim değişikliği ile gezegenimizdeki canlı yaşamını tehdit etmektedir.
Neden Sera Gazları Yeryüzünün Isınmasına Neden Olur?
Güneşten Dünya’ya gelen yüksek miktardaki radyasyon Dünya atmosferine görülebilir ışık, ultraviyole ve kızıl ötesi formlarda düşer. Dünya üzerine düşen bu yoğun radyasyonun %30’u, gezegendeki bulutlar, buzullar ve diğer yansıtıcı kaynaklar tarafından geriye yansıtılır. Kalan radyasyon atmosfer, toprak ve okyanuslar tarafından emilir. Atmosferden yansıtılan ısının bir kısmını sera gazları emerek hapsederler.
Grup kuramı ve kuantum mekaniğine göre , aynı tür iki atomun bağ yapmasıyla oluşan moleküller kızılötesi ışığı doğrudan soğuramaz. Bu nedenle atmosferde bol miktarda bulunan O2 ve N2 gazları sera etkisine katkıda bulunmazken ikiden fazla atom içeren moleküller ve farklı tür atomların bağ yapmasıyla oluşan iki atomlu moleküller sera etkisine katkıda bulunurlar.
Sera Gazı Emisyonu Nedir?
Sera gazı emisyonu, adından da anlaşılacağı gibi sera gazlarının atmosfere salınması anlamına gelir. Çoğunluğu karbon molekülü taşıyan bu gazların emisyonu, karbon salımı veya karbon emisyonu olarak da adlandırılmaktadır.
Sanayi devrimi ile birlikte küresel enerji talebi artmış ve bu artışı karşılayabilmek için fosil yakıtlar başta olmak üzere doğal kaynakların kullanımı artarak sera gazı emisyonlarında artış görülmüştür.
Sera Gazı Emisyonu Nasıl Azaltılır?
Sera gazı emisyonlarının artışındaki temel etken insan kaynaklı olduğundan, insan davranışlarının çevrenin korunmasını gözeterek değişmesi, sürdürülebilir yaklaşımların benimsenmesi ile sera gazı emisyon miktarları azaltılabilir.
Sera gazı emisyonlarının azaltılması için başlıca yapılması gerekenler;
- Karbon kaynaklı enerji sistemleri ve teknolojileri yerine yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yapılmalı,
- Enerji tüketiminin azaltılmasına yönelik çalışmalar yapılmalı,
- İhtiyaca yönelik tüketim yapılmalı,
- Öncelikli olarak atık azaltımı yoluna gidilmeli, atık oluştuğu noktada geri dönüşümü olan atıklar kaynağında ayrı toplanarak geri dönüşüme sevk edilmelidir.
