İstanbul’da çalışan ve öğrenim görenlerin ilk tercih ettiği merkez ilçelerde durum iç açıcı değil. Bu kesim, Kadıköy, Beşiktaş ve Şişli’de deprem açısından riskli, bakımsız, yıpranmış binalara 10-12 bin TL kira ödüyor.
Hazırlayan: Semra KARDEŞOĞLU
Yazı Dizisi: Kiracı Olmanın Ağır Bedeli
Barınma sıkıntısına yönelik yüzde 25 kira sınırı gibi, satılık toplu konutların da çare olması beklenmiyor. Dar ve orta gelirli, bu sorunun tam göbeğinde. İncelediğimiz emlak sitelerinde durum iç karartıcı. İstanbul’da bulunabilen en düşük ‘barınma alanı’nın aylık kirası 2 bin liradan başlıyor. Barınma alanı dediğimiz, dört kişiyle paylaşılan bir oda.
Bağımsız bir daire olarak sunulan ve kirası 2 bin 500 lira olan Esenler Tuna Mahallesi’ndeki konutun durumu ise içler acısı. Depo olarak bile kullanılamayacak bu alanda düzgün bir mutfak tezgâhı dahi bulunmuyor.
Paylaşımlı bir dairede kiralanan bir oda ise sadece bir yatağın sığacağı büyüklükte. İstenen kira da 5 bin TL.
Kadıköy’de güvenli, temiz, yeni, 2 artı 1 daire aradığınızda karşınıza çıkan en düşük kira bedeli 17 bin lira.
Emlak Danışmanı Hüseyin Sezer, değerinde kira istenen dairelerin ilana çıkmaya fırsat kalmadan kiralandığını anlatıyor. Bütçesi sınırlı olanların deprem açısından güvencesiz, eski, bakımsız hatta ısıtma sistemi olmayan konutları kiralamak zorunda kaldıklarını aktarıyor. Barınma sorununda çözümün ilk adımının gerçekten ucuz toplu konut ve kiralık sosyal konut olduğunu düşünüyor. Hüseyin Sezer, yaşanan sıkıntıya ilişkin gözlemlerini muhabirimiz Kaan Emirhanoğlu’na aktardı:
BANKA KREDİSİ ZOR ÇIKIYOR: Son iki yıldır kiralık konut sayısı çok az. Satılıkta ise bölge bölge değişiyor. Alıcısı da çok fazla değil çünkü kredi almakta güçlük çekiyorlar. Bankalar da krediyi çok güçlükle veriyor. Verseler bile çok az miktarda veriyorlar. Birikimi olmayanlar için ev almak artık hayal.
KİRADA SADECE BİR DAİRESİ OLAN EV SAHİBİ DE ZORDA: Son 1 yıldır yatırım için ev alanlar azaldı. Ya kendisi oturmak için alıyor ya da bir tane daire alıp gelen kirayla geçimine katkı sağlamak için. Onun da sıkıntısı var. Yatırımcı diye nitelendirdiğimiz birden fazla gayrimenkulü olan, kira getirisi için yer alanlar.
Hüseyin Sezer, Emlak Danışmanı
BİR ARTI BİRLER DAHA PAHALI: Artan fiyatlar kiracıyı giderek 2 artı ve 1 artı 1 dairelere yöneltti. Eskiden yeni evli bir çift dahi 3 artı 1 arardı. Tabii eşyalı olan 1 artı 1’ler daha pahalıya geliyor. Çünkü bunlar daha çok rezidans.
MERKEZİ İLÇELERDE GÜVENLİ KONUT SIKINTISI: Kadıköy, Beşiktaş, Üsküdar, Bakırköy eski ilçeler olduğu için zaten kiralık konut tek tük bulunuyor. Çoğunluğu eski, 2 artı 1’lerde dip rakam nerdeyse 12 bin oldu. 12 ile 18 bin arası, bunlar normal binalar yani rezidans falan değil. Binanın işte iyi olup olmamasına göre, Beşiktaş’ta 2 artı 1 eski binalar 12-15 bin, Kadıköy-Moda’da 15-20 bin lira. Acıbadem, Nişantaşı, Moda, Ulus, Etiler yani buralarda ayrı bir fiyatlama var. Kiracısı da alıcısı da ayrı.
YÜZDE 25, SADECE ORTALIĞI KARIŞTIRDI: Mal sahipleri ile kiracılar birbirine girdi. Yüzde 25 kiracı savunusu gibi görünse de kiracı şiddet gördü. Kimse de uygulamıyor gördüğümüz. Aralarında yüzde 50-60 civarında zamlarda anlaşıyorlar mecburiyetten. Kiracı-ev sahibi davalarında aşırı bir patlama var. Zam konusundaki davalar bunlar.
YATIRIM AMAÇLI KONUTA SINIR GELMELİ: Birden, ikiden fazla gayrimenkulü olanların kiralarına baskı yapılması lazım. Artı her şeyden önemlisi, kira geliri için konut alımına zorluluklar getirilmesi lazım. Bir kira geliri için gayrimenkul alacaksan, ofis ya da dükkân al, işyeri al. Yatırım için ev almayı cazip olmaktan çıkaracak ek vergiler vs getirilmeli. Bugün İstanbul’da 750 bin boş konut var. Almış, kiraya da vermiyor. “Dursun, değeri arttı mı satarım” diyor.
TOPLU KONUT AMACINA UYGUN DEĞİL: Bizde toplu konut denilerek 3+1, 4+1 lüks konut yapılıyor. Toplu konutun amacına uygun ev yapılmıyor. Oysa ulaşımın sağlandığı, 1 artı 1, 2 artı 1 dairelerin de aralarında olduğu ihtiyaca göre satılan konut üretilmeli. En az 5 yıl kiraya verme ya da satma sınırı getirilmeli. 20-40 yaş arası gruba öncelik verilmeli. Toplu konuttan rant elde edilmesi engellenmeli.
Şişli’deki bir başka emlak danışmanı Kemal Güven, büroya gelenlerin yüzde 80’inin kiralık ev sorduğunu belirtiyor. Ev sahiplerinin kira artışlarında yüzde 25 sınırına uymadığını belirten Güven, “2 bin liralık evine 10 bin lira isteyen de var. Başkası istiyor ben de alabilirim o kiraya diye düşünüyor” diye konuşuyor.
***
KİRACILAR NE DİYOR?
Bakımsız evlere mecbur kalıyorlar
Yaren Y. 21 yaşında, üniversite öğrencisi: 1.5 senedir Ortaköy’de yaşıyorum. Ev çok eski. Sık sık sorun çıkıyor. Eve ilk taşındığımda doğalgaz tesisatı yoktu. Bunu ev sahibine söyledim. Önce çok umursamadı. Sonra ailem de araya girince, evin duvarları kırılıp doğalgaz döşendi. Yüzde 25 kira sınırına uydu. Sorunum evdeki tamir tadilatla ilgilenmemesi.
Burak S. 27 yaşında, motokurye: Maaşım asgari ücretten biraz fazla. Bir arkadaşımla, ortak evde yaşıyorum. Ev sahibi, tanıdık. O nedenle kira biraz uygun. Şu an çıkartsa ev bulmam imkansız.
Esenler’de yıkık dökük bu eve 2 bin 500 TL, Gülbağ’da tek yatağın sığdığı odaya 5 bin TL isteniyor.
Fatma V. 47 yaşında: Oğlum, eşim ve ben Ortaköy’de kirada oturuyoruz. Ev çok eski ve bakımsız. Ev sahibimiz düşüncesiz davranıyor. Evde bir bakım yapmaya kalksak çok zor. Çünkü bu masrafı kiradan düşelim desek o da mümkün olmuyor. “Zaten az kira alıyorum” diyor. Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomi ve Toplumsal Araştırlmalar Merkezi (BETAM) son raporu 2022 Aralık ayında tüm kentlerde kira artış hızını ve kiralık konutların metrekare fiyatlarını bir araya getirdi. İşte son durum:
Ortalama kiralık konut ilanı m2 fiyatları:
İstanbul 100 TL
Ankara 47 TL
İzmir 68,2 TL
