Kadir Ziya DURMUŞ
Basit bir matematiksel denklem kullanarak yaşayan ağaçların yaşını tahmin edebiliriz.
Ağaçların yaşlarını, gövdelerinin içindeki halkaları sayarak bulabileceğimizi muhtemelen ortaokulda öğrenmişsinizdir. Peki ya, yaşayan ve sağlıklı bir ağacın yaşını bir ağaç uzmanına danışmadan bulmanız gerekiyorsa ne yaparsınız?
Hayatta olan bir ağacın yaşını belirleyebilmek için gövdesinden kesit almak ağacı zedeler. Ve ağaçta geri dönüşü olmayan bir hasar bırakır. Ağaçların yaşını bulabilmek için kullanabileceğimiz; matematiğe, özellikle de geometriye dayalı basit bir yöntem daha var. Ama bu yöntemi uygulayabilmek için ağacın türünü de bilmelisiniz.
Öncelikle bir şerit metre yardımıyla ağacın yerden aşağı yukarı 1,3 metre (4,5 fit) yüksekliğindeki gövde kısmının çevresini ölçün. Gövdenin, omuz yüksekliği de diyebileceğimiz bu kısmı Purdue Üniversitesi’nin yayınladığı “Landscape Report” raporuna göre DBH (Diameter at Breast Height) “Göğüs Yüksekliği Çapı” olarak bilinmektedir.
Çevre ölçümü yaptıktan sonra sıra, bu dairesel alanın çapını bulmaya gelir. Çapı bulmak için çevreyi pi sayısına böleriz. Aslında pi sayısı olarak bildiğimiz bu sayıyı hepimiz ortaokul ve lisede öğrenmişizdir. Daha sonra bulduğumuz bu çapı, türe özgü büyüme faktörü olarak adlandırılan sabit bir sayıyla çarparız. Ağacın türünü bilmenin önem taşıdığı yer işte tam da burası. (Aşağıda bazı ağaçlara özgü büyüme faktörleri verilmiştir.)
Nedir Bu Ağaç Türüne Özgü Büyüme Faktörü?
Ağaç türleri farklı hızlarda ve bulundukları çevreye bağlı olarak büyürler. Science Alcove’daki bir makaleye göre bilim insanları bu bilgiyi kullanarak her bir ağaç türüne özgü sayısal bir değer olan büyüme faktörlerini ortaya çıkardılar. Ağaca özgü büyüme faktörüyle ölçtüğümüz çapı çarptığımızda ağacın yaklaşık yaşını bulabilir ya da eğer matematiksel işlem yapmak istemiyorsanız iyi bir hesaplama programı olan Tree Age Calculator (Ağaç Yaşı Hesaplayıcı)‘yı kullanabilirsiniz. Sadece ölçtüğünüz çapı ve ağacın türünü giriyorsunuz ve program matematiksel hesabı sizin yerinize yapıyor.
Büyüme faktörleri 2 ile 7 ve fazlası arasında değişiyor. Bazı yaygın ağaç türlerinin büyüme faktörleri aşağıda verilmiştir:
- Kızıl Akçaağaç: 4,5
- Amerikan Karaağacı: 4
- Kavak: 2
- Douglas Köknarı: 2
- Titrek Kavak: 2
- Akçaağaç: 5.5
- Amerikan Sığla Ağacı: 4
- Avrupa Beyaz Huş Ağacı: 5
- Kızılcık: 7
- Erguvan: 7
- Beyaz Meşe: 5
Hesaplamaya bir örnek verelim. Mesela 55 santimetre (22 inç) çevreye sahip bir Kızıl Akçaağacın yaşını hesaplayalım. Santimetre yerine inç ölçü birimini kullanmak yaş hesaplamada daha kolaylık sağlar. 22 inç olarak ölçtüğümüz çevreyi pi sayısına (3,14) bölelim. Böldüğümüz zaman çapı 7 inç (17 santimetre) olarak buluruz. Şimdi bulduğumuz bu çapı, Kızıl Akçaağacın büyüme faktörü olan 4,5 ile çarpalım. Çarpım sonucunda bulduğumuz 31,5 sayısı bu ağacın yaklaşık yaşını bize söyler.
Bu yöntemle sağlıklı bir ağaca zarar vermeden yaşını yaklaşık olarak hesaplayabiliriz.
Ancak bu, %100 doğru sonuç bulacağımız anlamına gelmiyor. Büyüme faktörleri, doğal ortamları olan ormanlarda büyüyen ve sağlıklı olan ağaçlar için en doğru sonucu verir. Şehirleşme içinde büyüyen ağaçlar fakir toprak ya da kısıtlı büyüme alanları gibi sağlıklarını, büyümelerini ve yaşamlarını etkileyen stres unsurlarıyla yüzleşirler. Bu da büyüme faktörlerinin farklılaşabileceği anlamına gelmektedir. Yine de bu yöntemle yaklaşık bir yaş hesaplamak mümkündür.
İlginç bir bilgi
Şerit metreler çevremizdeki birçok ağacın çevresini ölçer. Ama dünyanın en geniş ağacı olan Tule Ağacı gibi ağaçlarda pek de işe yaramaz. 2.000 yıllık bu Selvi ağacı 160 fit (48,768 metre)’den daha fazla bir çevreye sahiptir. Bu devasa ağacı Meksika’nın Oaxaca eyaletinde bulabilirsiniz.
