Başta Türkiye olmak üzere birçok ülkede kadınlar güvenli sağlık hizmetine erişemiyor. Bir yandan güvenli kürtaj hakları elinden alınan kadınlar diğer yandan HPV aşısına ulaşmakta zorluk yaşıyorlar. Türkiye yine listenin en sonunda yer alıyor. Kadınlar tüm dünyada tepkili.
Sarya Toprak
Türkiye’de ve dünyada kadınlar güvenli sağlık hizmetine erişemiyor. Bir yandan güvenli kürtaj hizmeti birçok ülkede sağcı politikalar sebebiyle zorlaştırılırken diğer yandan kadınları rahim ağzı kanserine karşı koruyan HPV aşısı onlarca ülkenin hâlâ ulusal aşı takvimine dahi alınmadı.
1983 yılında Türkiye’de yasal hale getirilen kürtaj, gebeliğin ilk 10 haftasında isteğe bağlı olarak yapılabiliyor. Ancak yasal olmasına rağmen, kürtaja erişim hâlâ güç. İstanbul Planlama Ajansı’nın son verilerine İstanbul’da sadece 6 hastane isteğe bağlı kürtaj hizmeti veriyor. Milyonlarca kadın cinsel sağlık hizmetlerine erişimde sorun yaşadığı için tepkili. Hekimler ise kadınların güvenli sağlık hizmetine ulaşması için çağrı yapıyor.
KÜRTAJA FİİLİ ENGELLER BİTMİYOR
Kadınlar Türkiye’de sağlığa erişmekte zorlanıyor. Erişse dahi psikolojik şiddete maruz bırakılıyor, sosyal baskılarla mücadele etmek zorunda kalıyor. Kürtaj olmak isteyen kadınların süreç boyunca yaşadığı bazı engeller şöyle:
• Kamu Hastanelerinde Kürtaj Hizmeti Eksikliği: Birçok kamu hastanesi, yasalı tanımayarak kürtaj hizmeti sunmuyor. Bu durum, özellikle küçük şehirlerde yaşayan kadınlar için büyük bir engel oluşturuyor. Kamu hastanelerinde kürtaj hizmeti sunulsa dahi sınırlı sayıda hastane ve doktor bu hizmeti veriyor.
• Toplumsal Baskılar: Kadınlar, kürtaj kararı nedeniyle ailelerinden, çevrelerinden veya sağlık çalışanlarından sosyal baskı görebiliyor. Toplumsal baskılar, kadınların kürtaj kararı almalarını ve bu hizmete güvenli bir şekilde erişmelerini zorlaştırıyor. Kadınlar kürtaj sonrası psikolojik desteğe de erişemiyor.
• Yetersiz Bilgilendirme ve Danışmanlık: Kürtaj hizmeti hakkında yeterli bilgilendirme ve danışmanlık sağlanmıyor. Kadınların hakları ve seçenekleri konusunda bilgi sahibi olması engelleniyor. .
• Maddi Engeller: Kamu hastanelerinde kürtaj yaptırmak zorlaştırıldığı için kadınlar özel hastanelere mecbur kalıyor.
DİNCİ POLİTİKALAR SAĞLIMIZA DA DÜŞMAN
Kürtajın İsteğe Bağlı Olarak Yasal Olduğu Ülkeler:
Avrupa: İsveç, Fransa, İngiltere, Almanya, Hollanda, İspanya, Portekiz, İtalya, Norveç, Danimarka.
Kuzey Amerika: ABD (eyalet bazında değişiklik var), Kanada.
Güney Amerika: Uruguay, Arjantin, Küba.
Asya: Çin, Hindistan, Japonya, Güney Kore, Türkiye.
Afrika: Güney Afrika.
Okyanusya: Avustralya (eyalet ve bölge farklılıklarıyla), Yeni Zelanda.
Kürtajın yasal veya fiili olarak engellendiği Avrupa Ülkeleri:
Almanya: Zorunlu danışmanlık ve bekleme süresi var.
Polonya: Kadının hayatı tehlikedeyse ya da cinsel saldırı sonucu gebelik oluşmuşsa yasal.
Macaristan: Kürtajdan önce fetüsün kalp atışlarını dinleme zorunluluğu getirildi.
Slovakya: Erişimde zorluklar var.
İtalya: Erişimde zorluklar var.
Kürtajın Tamamen Yasak Olduğu Ülkeler: El Salvador, Nikaragua, Honduras, Dominik Cumhuriyeti, Haiti, Mısır, Madagaskar, Senegal, Filipinler, Malta.
Kadının hayatı tehlikedeyse kürtaj yapılan ülkeler: Meksika (bazı eyaletlerde kürtaj yasal), Guatemala, Paraguay, Venezuela, Surinam, Güney Sudan, Kongo (Brazzaville), Irak, Suriye, Laos, Bangladeş, Sri Lanka, Suudi Arabistan, Afganistan, İran, Pakistan, Sudan, Yemen.
ALMANYA’DA DANIŞMA ZORUNLU
Almanya’da devlet tarafından tanınan danışma merkezlerinde yapılan danışmanlık sonunda kadın, kürtaj yaptırabileceğine dair sertifika almak zorunda. Bu sertifika olmadan kürtaj yapılmıyor. Sertifikanın alınmasından sonra, kürtaj işlemi için en az 3 gün bekleme süresi gerekiyor. Bu süre, kadının kararını yeniden değerlendirmesi için. Almanya’da yayın yapan Zur Startseite von MDR.de gazetesinin haberine göre nisan ayında Almanya’daki kadınların kürtaja erişimine dair bir araştırma yapıldı. Araştırmaya göre, Almanya’da yaklaşık 4,5 milyon kadın en yakın kürtaj merkezine “makul erişilebilirlik” dışında yaşıyor.
DİN TEMELLİ ÖRGÜTLENME
Humboldt Üniversitesi’nden Doç. Dr. Gülçin Balamir Coşkun Almanya’da kürtajın zor olmasını şöyle yorumladı: “Almanya’da yasal olarak tanımlanmış bir kürtaj hakkı var ama çok geri. Kürtaj hakkı hala doğrudan bir kadın hakkı olarak ana gündem maddesi haline getirilebilmiş değil. Fransa’da kürtaj hakkının anayasal güvence altına alınmasının hemen ardından Almanya’da da bazı hareketlenmeler olsa da buna direnen muhafazakar gruplar var. Sanıyorum ki din temelli örgütleniyorlar. Türkiye’de kürtaj konusunda fiili bir yasak uygulansa da kanun olarak Türkiye Almanya’dan daha ileri.”
TEK ÇÖZÜM AŞI
Dünya genelindeki veriler, rahim ağzı kanseri gibi HPV’ye bağlı hastalıkların önlenmesinde aşının ne kadar etkili olduğunu ve aşılamanın yaygınlaşması gerektiğini gösteriyor. Dünya genelinde yaklaşık 630 milyon kişi HPV virüsü taşıyor. Bu virüs, rahim ağzı kanserinin yanı sıra anüs, vajina, vulva ve baş-boyun kanserlerine de yol açabiliyor. Rahim ağzı kanserlerinin %99’u ise HPV kaynaklı. HPV aşısı, yüksek riskli HPV türlerine (özellikle HPV 16 ve 18) karşı koruma sağlıyor. Bu iki HPV tipi, rahim ağzı kanserlerinin %70’inden fazlasına neden oluyor. Aşı, bazı ülkelerde 9 yaşından itibaren hem kız hem de erkek çocuklarına yapılıyor. 2023 itibarıyla, dünya genelinde 125’ten fazla ülke ve bölgede HPV aşı programları var. Aşılamanın uygulandığı ülkelerde, HPV’ye bağlı enfeksiyon oranlarında ve rahim ağzı kanseri öncesi lezyonlarda %90’a kadar azalma gözlemleniyor.
ÖNLEM YOKSA ÖLÜM ARTAR
HPV’ye karşı düşük aşılama oranı, sağlık hizmetlerine sınırlı erişim, yetersiz tarama programları ve sağlık bilincinin düşük olduğu ülkelerde rahim ağzı kanseri oldukça yaygın. Her sene binlerce kadın yaşamını yitiriyor.
Rahim ağzı kanseri oranının en yüksek olduğu bazı ülkeler:
Zambiya, Malavi, Tanzanya, Kamerun, Uganda, Nijerya, Botsvana, Kenya, Mozambik, Vietnam, Hindistan, Pakistan, Bangladeş, Filipinler, Sri Lanka.
Rahim ağzı kanserinin en az olduğu bazı ülkeler:
Avustralya, Birleşik Krallık, İsveç, Norveç, Danimarka, Finlandiya, Kanada Yeni Zelanda, Hollanda, Almanya, Fransa, İsviçre, Belçika, İrlanda, İtalya.
Türkiye’de HPV aşısı, ulusal aşılama programına dahil edilmedi. Eski Sağlık Bakanı Fahrettin Koca kadınların mücadelesi sonucu aşıyı ulusal aşı takvimine alacaklarını belirtmişti ancak somut bir adım atmadı. Sağlık Bakanlığı ve Türk Kanser Derneği’nin verilerine göre Türkiye’de her yıl yaklaşık 4 bin ila 4 bin 500 kadın rahim ağzı kanseri teşhisi alıyor. Bu hastalık nedeniyle her yıl yaklaşık 2 bin kadın hayatını kaybediyor. Rahim ağzı kanserinin önlenmesinde aşının yanı sıra taramalar da büyük önem taşıyor. Fakat düzenli olarak yapılması gereken Pap-smear ve HPV tarama kitlerinde son zamanlarda temin sıkıntıları yaşanıyor. Ayrıca HPV aşısının 3 dozu 10 bin TL’yi aşıyor.
Ücretsiz aşı olan ülkeler:
Avustralya, Birleşik Krallık (İngiltere, İskoçya, Galler, Kuzey İrlanda),İsveç, Norveç, Danimarka, Hollanda, Almanya, İtalya, Kanada, Yeni Zelanda, Fransa, Belçika, İspanya, Portekiz, Japonya
Erişim kısıtlı veya hiç yok:
ABD, Hindistan, Güney Afrika, Rusya, Çin, Pakistan, Endonezya, Nijerya, Meksika, Bangladeş, Mısır, Suudi Arabistan, Vietnam
HPV aşısının ücretsiz olarak sunulmadığı ülkeler genellikle sağlık sistemlerinin daha az gelişmiş olduğu veya aşı programlarının henüz yaygınlaşmadığı ülkeler. Aynı zamanda gerici politikaların etki gücünün olduğu yerler. Bunun yanında, bazı yüksek gelirli ülkelerde de HPV aşısı kamu tarafından karşılanmıyor.
