Bir kişiyi istihdama dahil etmek için geçen yıl gereken yatırım tutarı 652 bin lira olarak kayıtlara geçti. Buna göre 13 şehir hastanesine kira ödenmeseydi 8 bin 307, Osmangazi ve YSS köprülerine garanti ödemesi yapılmasaydı 5 bin 368 kişilik ilave istihdam yaratılabilirdi. Sadece eriyen rezervlerle yatırım yapılsa dahi 1,5 milyon kişiye iş imkanı sunulabilirdi.
Ozan GÜNDOĞDU
Ülke ekonomisi istihdam yaratma yeteneğini kaybetmiş durumda. Halk da hükümetten umudunu kesmiş durumda. Son açıklanan ekim ayı TÜİK verilerine göre 1 milyon 511 bin kişi iş bulma ümidi olmadığı için iş aramıyor. Geçen senenin aynı ayında bu sayının 668 bin olduğu düşünülürse halkın içine düştüğü derin bunalım daha net ortaya çıkıyor. 1 yılda ümitsiz işsizlerin sayısındaki artış yüzde 126.
Sadece bu değil, ümitsiz işsizlerin dışında 4 milyon 5 bin kişi de henüz ümidini kaybetmemiş ve iş aramaya devam ediyor. Bunlara bir de iş olsa çalışırım ama iş aramıyorum diyen ve sayıları 2 milyon 837 bini bulan diğer işsizler de eklendiğinde iş arayan ve aramayan işsizlerin toplamı 9 milyona dayanıyor.
Buna karşılık istihdamda artış yaşanmıyor. Başkanlık sistemine geçildiği 2018 Temmuz ayında hiçbir engeli olmamasına rağmen işgücü dışında kalan nüfus 27 milyon 883 binken, bu sayı artık 31 milyon 483 bine çıkmış durumda. Buna karşılık 2018 Temmuz ayında istihdamda 29 milyon 318 bin kişi bulunurken bu sayı günümüzde artacağı yerde 27 milyon 447 bine düştü.
Ülkede iş talep eden halkın durumu kabaca bu şekilde. Peki ya iş yaratması beklenen sermayedarlar? İstihdamı 1 kişi artırmanın ortalama maliyeti ne kadar? Bunun için Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın aylık yayımladığı yatırım teşvik belgelerine mercek tuttuk. Verilere göre 2020 yılının ilk 11 ayında toplam 183,8 milyar lira değerinde yatırım teşvik belgesi almış durumda. Bu büyüklükte yatırımla toplam 282 bin 45 kişiye istihdam sağlanmış. Buradan yapılan hesapla 1 kişilik istihdam sağlamak için 651 bin 925 lira gerektiği ortaya çıkıyor. Ancak bu sayı 2020 yılının ortalamasını gösteriyor.
Aylar itibariyle değerlendirildiğinde ise tablo daha çarpıcı bir hal alıyor. Buna göre 2020’nin Ocak ayında bir kişilik ilave istihdam yaratmak için gereken yatırım büyüklüğü 506 bin 826 liraydı. Bu tutar yıl içinde giderek arttı. Pandeminin tedarik zincirine verdiği zarar nedeniyle Mayıs ayında 852 bin 635 liraya kadar yükseldi. Son açıklanan kasım ayı verilerine göreyse bir kişilik ilave istihdam yaratmanın bedeli 747 bin 189 lira oldu.
***
Erdoğdu: Çok fazla yatırım gerekiyor
CHP İstanbul Milletvekili ve KİT Komisyonu üyesi Aykut Erdoğdu, işsizliğin Türkiye’nin kanayan bir yarası olduğunu belirterek, “Türkiye, en önemli sorunu işsizliğin çözümüne odaklanmalı” dedi. Erdoğdu açıklamasında şunları kaydetti.
“İstihdam yaratmanın maliyeti giderek artıyor. 2020 yılının 11 aylık yatırım teşvik belgelerini incelediğimizde bir kişiye istihdam yaratmanın maliyeti 651 bin 925 liraya ulaşmış. 1 milyon insanımıza iş yaratmanın bedeli 652 milyar lirayı, 2,5 milyon insanımıza iş yaratmanın maliyeti 1,63 trilyon lirayı, dolar karşılığı olarak ise 1 milyon istihdam için 88, 2,5 milyon insan için 220 milyar doları bulmaktadır. Çalışma çağındaki nüfusun her yıl 1,2 milyon kişi arttığını da unutmamak gerekir. İşsizliği azaltmak için Türkiye, çok daha fazla yatırım yapmak zorundadır.”
***
Rezervler satılmayıp yatırım yapılsaydı…
Merkez Bankası’nın rezervleri bir inat uğruna tasarruf sahiplerine satıldı. Peki ya çarçur edilen bu para ile yatırım yapılsaydı?
♦ 1 milyon 472 bin 562: Bu yıl “Faiz neden enflasyon neticedir” saplantısı yüzünden Merkez’in rezervlerini satmak yerine bu para ile yatırım yapılsaydı yaratılacak istihdam. (Merkezin rezervlerinden piyasaya 128 milyar dolar satıldı. Dolar/TL 7,5 kabul edilirse bu tutar 960 milyar TL’ye karşılık geliyor)
***
Garanti ödemeleri, milyarlık kiralar, kaymaklı teşvikler olmasaydı…
2020 yılında 1 kişiyi istihdama dahil etmek için 652 bin liralık yatırım gerekiyor. Peki ya garanti ödemeleri adı altında birkaç müteahhide ödenen milyarlar yatırıma harcansaydı kaç kişilik istihdam yaratılabilirdi? İşte KÖİ projelerinin alternatif maliyetleri
♦ 8 bin 307: 13 şehir hastanesine kira ödemeyip yatırım yapılsaydı yaratılacak istihdam. Şehir hastanelerine 11 ayda ödenen kira bedeli 5,41 milyar TL
♦ 5 bin 368: Osmangazi ve Yavuz Sultan Selim Köprüsü’ne bu yılın ilk 6 ayı için garanti ödemesi yapmayıp yatırım yapılsaydı yaratılacak istihdam. Bu iki köprüye yılın ilk 6 ayı için yapılan ödeme 3,5 milyar TL.
♦ 30 bin 126: Yenilenebilir Enerji Destekleme Mekanizması (YEKDEM) adı altında çoğu HES sahibi müteahhitlere dövizli garanti verilmeyip, onlardan piyasa fiyatından elektrik alınsaydı ortaya çıkacak tasarrufla yaratılacak istihdam. Ocak-Eylül arası YEKDEM ile bu şirketlere aktarılan para 19,41 milyar TL.
