Hani gençler iş beğenmiyordu?

Ozan Gündoğdu

81 ile üniversite projesi ekonomik gelişmeye paralel yürütülmeyince istihdamın eğitim yapısı alt üst oldu. Üniversite sayısındaki artış, üniversite mezunlarındaki işsizliği artırdı. Ancak üniversite sayısındaki artışla ilk göze çarpan gelişme üniversiteli işsizliği olsa da, imkanları sınırlı olduğu için hiç üniversiteye giremeyenlerin işsizliği çok daha çarpıcı bir hal almış durumda. İktidar yanlısı ağızlar “Gençler iş beğenmiyor” masalına sığınsa da veriler tam tersini söylüyor. İşsizlikten yılan üniversiteli gençler artık her işe başvuruyor ancak bu sefer de eğitimi yetmeyenler işsiz kalıyor.

MEZUN OLMAYANLAR AZINLIĞA DÜŞECEK

Sayısı her yıl yüzbinleri bulan yeni üniversite mezunu işgücü, istihdamda şok etkisi yaratıyor. Patronlar karşılarına çıkan özgeçmişlerden üniversite mezunu olanları tercih ediyor.

25-34 yaş aralığı gençlerin üniversiteden mezun olduktan sonra çalışma hayatlarına başladıkları yaşlar. Bu yaş aralığında 2014 yılının Mart ayında toplam 7 milyon 675 bin kişi istihdam ediliyordu. İstihdamın yüzde 29,8’ine karşılık gelen 2 milyon 287 bin kişi üniversite mezunuyken, 5 milyon 388 bin kişi yani istihdamın yüzde 70,2’si üniversite mezunu değildi.

ÜCRETLER DÜŞÜYOR ŞARTLAR KÖTÜLEŞİYOR

Üniversite sayısı özellikle 2014’ten itibaren hızlı artış gösterdi. Bundan 6 yıl önce kurulan üniversiteler ilk mezunlarını vermeye başladıkça vahim tablo daha da görünür oldu. 2014 ile 2018 arasında ülkenin ekonomik yapısı yeni istihdam yaratamadı. 2014’te 7 milyon 675 bin olan 25-34 yaş arası çalışan sayısı 2018’in aynı ayında 7 milyon 606 bin olarak kaydedildi. Ancak iş kapısında bekleyen üniversite mezunları giderek artıyordu. Böylece 2014 Mart ayında 370 bin olan üniversiteli işsiz sayısı 2018’e gelindiğinde yüzde 71’lik artışla 634 bine yükseldi. Artık üniversite mezunu olmanın iş bulmak anlamına gelmediği net şekilde anlaşılınca, mezunlar işe girerken arzu ettikleri kriterleri düşürdüler. Böylece gözlerini normal şartlarda üniversite mezunu olmayanların yaptığı işlere diktiler. 2014-2018 arasında 25-34 yaş arasında çalışan sayısı artmadı ancak aynı yaş grubunda üniversite mezunu çalışan sayısı arttı. 2014’ün Mart ayında 2 milyon 287 bin olan üniversite mezunu çalışan sayısı, 2018’in Mart ayında 2 milyon 907 bine yükselmişti. Buna karşılık bu yaş grubunda aynı dönemde üniversite mezunu olmayan çalışanların sayısı 5 milyon 388 binden 4 milyon 699 bine geriledi.

2018’DEN SONRA HER ŞEY DAHA DA KÖTÜYE GİTTİ

2018’in Mart ayından itibaren başlayan kur artışı, o yılın yaz aylarında şoka dönüştü. Konkordato dalgası ve yeni yatırımların durması istihdamda da kayıplar yaşanmasına neden oldu. Zaten işsizlikle mücadele eden gençler ise bir biçimiyle işe girmekte yarışmaya başladı. Ücretler ve çalışma şartları kriterleri daha da düştü. Patronlar ise karşılarına gelen özgeçmişlerde üniversite mezunlarını tercih edince tablo daha vahim bir hal aldı. 2018’in Mart ayında 25-34 yaş arasında 4 milyon 699 bin olan çalışan sayısı 1 sene sonra 4 milyon 316 bine düştü. 2020’nin mart ayında ise 3 milyon 849’bine kadar geriledi. 2014’te 25-34 yaş arasında 5 milyon 388 bin olan üniversite mezunu olmayan çalışan sayısı 6 yılda yüzde 29 azalmıştı. Bunların yerini her koşulda çalışmaya razı, işsizlikten bunalmış üniversite mezunları doldurdu. 2014’te 25-34 yaş arasında 2 milyon 287 bin olan üniversite mezunu çalışan sayısı böylece 2020’de 3 milyon 38 bine yükseldi.

***

Eğitimine göre istihdamın görünümü

Mezun olmayan kapıdan giremiyor, mezunlar kendi işlerini yapamıyor.

***

Yeni mezunlar nasıl etkiledi?

1- Yaşı daha büyük olan üniversite mezunlarının çalışma şartları kötüleşti, ücretleri düştü, bir kısmı işsiz kaldı.
2- Üniversite mezunu sayısı o denli arttı ki, mezun olmak çalışma hayatında bir ayrıcalık değil, zorunluluk haline geldi.
3- Üniversite eğitimi gerektiren işlerin ücretleri düştü, çalışma şartları kötüleşti.
4- Üniversite mezunu olmayanlar için işsizlik çok daha büyük bir tehdide dönüştü.