Özgür Gürbüz
Elektrik ve gaz faturaları artık ödenmesi zor meblağların yanında bir de mesajla evimize geliyor. Faturanın sonunda, “Devlet desteği sonrasında ödenmesi gereken fatura tutarı” adlı bir yazı var. Hükümet, aslında sizin enerji bedeliniz daha çok ama ben karşılıyorum diyerek hem siyasi mesaj veriyor hem de ileride yapacağı zamlara sizi hazırlamaya çalışıyor. Önümüzdeki günlerde iddia edilen devlet desteğinin giderek azalacağını ve faturaya yansıyan kısmın büyüyeceğini göreceğiz.
Bir devlet desteği var ama halka değil, birkaç şirkete yapılıyor. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) 22 Mart’ta aldığı bir kararla bu defa da elektrik tedarikçisi şirketlere kaynak transferinin yolunu açtı. 13400 sayılı EPDK kararıyla, elektrik tedarik şirketlerine Son Kaynak Tedarik Tarifesi’ndeki (SKTT) tüketicilere satacakları elektriğin o yıl içinde en az yüzde 50’sini EÜAŞ’tan temin etme fırsatı verildi. Satacağınız elektriği kamudan alabilirsiniz dendi. EÜAŞ artık görevli tedarik şirketlerine aktif elektrik enerji bedelini kilovatsaati 48,21 kuruştan satabilecek.
Son Kaynak Tedarik Tarifesi’ne bağlı faturalara yansıyan elektrik bedeli ise serbest piyasada ortaya çıkan fiyata bağlı bir hesaba dayanıyor, sürekli değişiyor. Dönemlik PTF (Piyasa Takas Fiyatı) ile YEKDEM (Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekenizması) birim maliyeti toplamı, EPDK tarafından belirlenen KBK katsayısı ile çarpılarak bulunuyor. KBK, ‘enerji tedarik maliyeti dışındaki diğer tüm maliyetlerle birlikte makul kâr katsayısı’ olarak tanımlanıyor.
Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) bu formüle dayanarak Mart ayı son kaynak tedarik tarifesindeki enerji fiyatlarının meskenler için kilovatsaat başına 2,68 TL, diğer abone grupları içinse 2,8 TL olacağını tahmin diyor. Tedarik şirketi piyasadan ve EÜAŞ’tan (devletten) 48 kuruşa aldığı elektriği meskenlerde oturanlara 268 kuruşa, diğer abonelere de 280 kuruşa satıyor. Tedarik şirketleri piyasadan aldığı elektriğin üzerine kar koyup satacakken bir de EÜAŞ’tan ucuz elektrik verilerek destekleniyor. Sonuçta, 184 kuruşu bulan dağıtım bedeli ve vergiler de eklendiğinde bir kilovatsaat elektriğin bedeli SKTT tarifesinde olanlar için 511 kuruşa kadar çıkıyor. Devletin ucuza sattığı elektrik dağıtım ve tedarik şirketlerinin paylarıyla pahalı hale geliyor. SKTT tarifesinde artık apartmanlar, siteler ve birçok ticarethane var. Zamlı elektrik halkın birçok ürün ve hizmeti de zamlı alması demek. Faturada yazan devlet desteğinin halka ulaşmadığı kesin.
Elektrik piyasasını yakından takip eden elektrik mühendisi Olgun Sakarya, “EÜAŞ’tan düşük fiyatla satın alınan enerjinin son kaynak tedarik tarifesi kapsamındaki mesken, sanayi ve ticarethane abonelerine yüksek fiyattan satılması kamunun görevli tedarik şirketlerine kaynak aktarmasından başka bir şey değil. Kaldı ki ulusal tarifede görevli tedarik şirketleri için yüzde 2,38 olan kar oranının, son kaynak tedarik tarifesindeki abonelerde gerçek maliyetleri yansıttığı ifade edilse bile, meskenler için yüzde 5, diğer abone grupları için ise yüzde 9,38 gibi farklı bir katsayıyla çarpılarak elde edilmesi anlaşılır bir durum değil” diyor.
Aynı EÜAŞ, dağıtım şirketlerine aydınlatma bedeli için kilovatsaati 380 kuruşluk bir tarife uyguluyor. Kayıp kaçak içinse istediği miktar 175 kuruş. Kayıp enerji bedelini faturalarımıza gizleyip bizden tahsil ediyorlar. Aydınlatma bedelini ise kamu ödüyor. EÜAŞ, kâr amacıyla kurulmuş özel şirketler olan tedarikçilere elektriği kamuya verdiğinden sekiz kat, yurttaşlara verdiğindense üç kat daha ucuza satıyor.
EMO bir fatura hesabıyla vurgunu ortaya koymuş. 1000 kilovatsaat elektrik tüketen bir konutun faturası 4 bin 591 lirayı buluyor. Bunun 2 bin 675 TL`si görevli tedarik şirketine, 1.365 TL`si dağıtım şirketine ve 551 TL`si ise vergilere gidiyor. EMO, konut kullanıcısına sunulan enerji için tedarik şirketinin EÜAŞ`a 482 TL ödeyeceğini vurguluyor. 2 bin 200 TL şirketin cebine giriyor. Dağıtım şirketinin masraflarının maliyeti de ayrıca tartışılmalı. Onlar da fatura bedelinin üçte birini kendi kasalarına aktarıyor.
Elektrik sektöründeki özelleştirmeler ve alınan yanlış kararlarla şirketleri zengin eden hükümet, bir de faturanızın şu kadarını biz ödedik diye mesaj gönderip bizi yeni zamlara hazırlıyor. Herhalde teşekkür etmemizi bekliyorlar.
