Değişim değil iflas

Albayrak, YEP’i ‘değişim başlıyor’ diyerek açıkladı. Hedefler tablonun ne kadar çelişkili olduğunu gösterdi.

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, Yeni Ekonomi Programı’nı (YEP) “Değişim başlıyor” diyerek açıkladı. Ancak hedefler değişimin çok da kolay olmayacağını ortaya koydu. Kişi başı gelir hedefi düşürülerek, yurttaşın daha da fakirleşeceği itiraf edildi. Büyümede bu yıl hedefi tutturamayan hükümet, gelecek yıllar için hedef büyüttü. Buna karşın işsizliğin uzun bir süre düşürülemeyeceği kabul edildi. Bütçede ise beklenti ipin ucunun çoktan kaçtığını ortaya koydu. Bu yılki açık beklentisi 80.6 milyar liradan 125 milyar liraya çıkarıldı.

Ekonomistler programa ilişkin gelecek yıl hızlı bir büyümeye nasıl ulaşılacağı ve üç yıl boyunca yüzde 5 büyüme sırasında düşük cari açığın nasıl sağlanacağı konusunda soru işaretlerini dile getirdiler. Geçen dönemi “dengelenme süreci” olarak tanımlayan Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın, “Değişim başlıyor” temasıyla duyurduğu 2020-2022 yıllarını kapsayan YEP’te yer alan beklentiler şöyle:

– BÜYÜME: Hükümet bu yıl için yüzde 2.3 olarak öngörülen büyüme tahminini tutturamayınca yüzde 0.5’e indirdi. 3 yıl için hedef yüzde 5 olarak sabitlendi. Önceki YEP’te 2020 için hedef 3.5’ti. GSYH beklentisi de düşürülerek bu yıl için 4.450 milyar liradan 4.269 milyar liraya indirildi.

– ENFLASYON: Bu yıl için yüzde 15.9 olan beklenti, yüzde 12’ye indirildi. 2020 için yüzde 9.8 hedefi de 8.5 olarak değiştirildi. Hedef 2021 için yüzde 6, 2022 için de yüzde 4.9 oldu.
n İŞSİZLİK: Hükümet işsizlikte düzelmenin çok zor olduğunu hedefleriyle kabul etti. YEP’e göre gelecek 2 yıl tek haneli rakamlara inmek olanaksız. Bu yıl için yüzde 12.1 olan beklenti 12.9’a çıkarıldı. Albayrak Program dönemi boyunca istihdamın yıllık ortalama 1.08 milyon artacağını, işsizliğin azaltılacağını söyledi. Hükümet işsizliği düşürmek için inşaat sektörünü daha da destekleme kararı aldı.

CARİ AÇIK: Hükümet cari açıkta olumlu beklenti içerisinde. Bu yıl için – 3.3 olan beklenti 0.1 olarak değiştirildi.

BÜTÇE AÇIĞI: Bütçedeki kötü gidiş programda da itiraf edildi. Bu yıl için 80.6 milyar lira olan açık beklentisi, 125 milyar liraya çıkarıldı.
Yoksullaşacağız

KİŞİ BAŞI GELİR: YEP hedeflerine göre gelecek yıllarda daha da fakirleşeceğiz. 2020’de 10 bin dolar kişi başı gelir hedefi hayal oldu. Önceki programda bu yıl için 9 bin 647 dolar olarak öngörülen hedef 9 bin 93 dolara indirildi. 2020 için 10 bin 292 olan hedef 9 bin 738 dolara, 2021 için 10 bin 973 dolar olan hedefi 10 bin 144 dolara indi.

IMF’İN İSTEĞİYLE AYNI

YEP’te fiyatlandırmalarda (ücret artışları vb) beklenen enflasyona göre ayarlama sinyali geldi. Bunu geçen hafta IMF de önermişti.

CHP Parti Sözcüsü Faik Öztrak, “Ekonomide değişimin başlaması için ilk değiştirilmesi gerek damadın kendisidir” dedi. Öztrak yeni YEP ile ilgili şu değerlendirmeyi yaptı:

“Eylül başında açıklanması gereken program neden yasanın emrettiği gibi eylül ayının ilk haftası değilde, ayın son iş gününde açıklanıyor? Bunun cevabı belli: Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın IMF heyetini 4. madde incelemeleri kapsamında Türkiye’ye davet ettiğini önceki haftasonu bizimle yaptığı görüşmelerin ardından kamuoyu biraz da bizim sayemizde durdu. IMF 11 gün boyunca Türkiye’de hükümetle, bürokrasiyle görüşmüş ama saray bunu kamuoyundan gizlemeyi becermiş. Bunlar gizli, saklı IMF ile11 gün flört etmişler.”

İNŞAATA DESTEK

YEP’teaki diğer hedefler şöyle:

-Türkiye Varlık Fonu cari işlemler dengesini güçlendirecek, ülkenin stratejik hedeflerini ve finansal piyasaların gelişmesini destekleyecek ve özel sektör iş birliklerine dayanan sabit sermaye yatırımları yapacak.

Vergi reformu ile kurumlar vergisi kademeli olarak azaltılacak, vergi gelirleri artırılacak.

– Hükümet arz fazlası nedeniyle tıkanma noktasına gelen inşaatı daha da destekleme kararı aldı. Tamamlanmaya yakın inşaat projelerine finansman desteği sağlanacak, böylece inşaat sektöründeki durgunluk kaynaklı istihdam kayıpları azaltılacak.

-Kamunun yönlendirdiği bazı fiyat ve ücretlerde geçmiş enflasyon yerine YEP enflasyonuna göre ayarlama yapılacak.

-Gıda fiyatlarındaki dalgalanmaları engellemek amacıyla TMO ile Et ve Süt Kurumu etkin ithalat ve ihracat uygulamaları yapacak.

KIDEM GİZLENDİ

Hükümet kıdem tazminatı ile bireysel emeklilik sistemini entegre etmeye hazırlanıyor. Bu amaçla eski programda açıkca kıdem tazminatında değişiklik yapılacağı yer almıştı. Ancak bu kez açıktan “kıdem” denilmedi ama şu hedefe yer verildi:

“Ekonomimizin uluslararası sermaye hareretlerindeki oynaklığa dayalı kırılganlığını azaltacak, reel sektere TL cinsinden ucuz ve uzun vadeli kaynak sağlayacak bir tamamlayıcı emeklilik sistemi (TES) sosyal tarafların mutabakatı ile kurulacak ve sermaye piyasalarını derinleştirecek kapsamlı bir reform paketi devreye sokulacaktır.”
Programa göre emekçilerin karşı çıktıkları esnek çalışma biçimlerinin uygulanabilirliği de artırılacak.