Tarımsal desteğin 2009’da yüzde 22.6 oranında azalması nedeniyle çiftçi, bankaların kapısını çaldı. Ankara Ticaret Odası’nın (ATO) “Tarım Borçları” Raporu’na göre çiftçilerin bankalardan aldığı borç son bir yılda yüzde 20 arttı.
Borçlarındaki artışa karşın gelirinde artış yaşanmayan çiftçi, borçlarını ödemekte zorlanmaya başladı. Çiftçinin ödenemeyen borçları 1 yılda yüzde 45 oranında arttı. Çiftçinin geçen yıl Mayıs ayında 700 milyon TL olan takipteki kredi tutarı bu yılın Mayıs ayında 1 milyar TL’nin üzerine çıktı.
ATO’nun Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Hazine Müsteşarlığı ve Maliye Bakanlığı verilerinden yararlanarak hazırladığı “Tarım Borçları” raporuna göre, 2009 yılında tarımsal desteği azalan çiftçi bankaların kapısını çaldı.
2000 yılında 359 milyon lira olan tarımsal destek tutarı 2001 yılında 1 milyar 33 milyon TL’ye, 2002 yılında 1 milyar 868 milyon TL’ye, 2003 yılında 2 milyar 545 milyon TL’ye, 2004 yılında 3 milyar 84 milyon TL’ye, 2005 yılında 3 milyar 707 milyon TL’ye, 2006 yılında 4 milyar 747 milyon TL’ye, 2007 yılında 5 milyar 555 milyon TL’ye, 2008 yılında ise 5 milyar 809 milyon TL’ye yükseldi. Ancak, 2000 yılından 2009 yılına kadar önemli artışlar gösteren tarım sektörüne yapılan destek tutarı 2009 yılında bir önceki yıla göre yüzde 22.6 oranında azalarak 4.5 milyar TL’ye düştü. Tarıma destek bütçesinin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’ya (GSYH) oranı da 2007 yılında önceki yıllara oranla yükselerek yüzde 7 seviyesine çıkarken 2008 ve 2009 yıllarında düşüş gösterdi.
Türkiye nüfusunun dörtte birini barındıran tarım sektörüne 2009 yılında sağlanan destek GSYH’nın yüzde 5’i oranında gerçekleşti.
Destek ödemelerinin azalması çiftçiyi borçlanmaya yöneltti. 2009 yılı Mayıs ayı itibariyle tarım sektörü 14.9 milyar TL kredi kullanırken, bu yıl Mayıs ayı itibariyle kullandığı kredi tutarı 17,8 milyar TL’ye yükseldi. Bir yılda tarım sektörünün bankalardan aldığı borç yüzde 20 arttı. 42 ilin tarım borçlanması bu oranın üzerinde gerçekleşti.
-BORÇLANMA REKORTMENLERİ ANTEP, İZMİR, MARDİN-
İlk çeyrekler itibariyle iller arasında borcunu en fazla artıran il, yüzde 83 ile Gaziantep oldu. 2009 yılının ilk çeyreğinde 134.2 milyon TL tarım (ziraat ve balıkçılık) kredisi kullanan Gaziantep, bu yılın ilk çeyreğinde ise 246.2 milyon TL borçlandı. Gaziantep’i yüzde 69.7 ile İzmir, yüzde 66.5 ile Mardin, yüzde 62.8 ile Kilis, yüzde 62.7 ile Hakkari takip etti.
64 ilde tarım kredisi kullanımı değişen oranlarda artış gösterirken 17 ilde geriledi. Gerilemenin en fazla yaşandığı il eksi yüzde 93 ile Bingöl oldu. 2009 yılının ilk çeyreğinde 129.1 milyon TL tarım kredisi kullanan Bingöl, 2010 yılının ilk çeyreğinde ise 9.5 milyon TL borçlandı.
-BATIK TARIM KREDİSİ ORANI YÜZDE 45 ARTTI-
Borçlanması artan ancak geliri artmayan sektör, aldığı borçları ödemekte zorlanmaya başladı. Geçen yıl Mayıs ayında sektörün 700 milyon TL olan takipteki kredi tutarı bu yılın Mayıs ayında 1 milyar TL’nin üzerine çıktı. Böylelikle tarım sektörünün batık borçlarındaki artış bir yılda yüzde 45’e yaklaştı. Tarım dışı sektörlerin ödenmeyen kredilerindeki artış ise yüzde 14 ile tarım sektörünün çok altında kaldı.Tarım sektörünün batık borçlarında son 8 yılda (2002-2009) meydana gelen artış ise yüzde 423 oldu.
-GAZİANTEP BORCUNU ÖDEYEMİYOR-
İller arasında borcunu ödemekte en çok zorlanan il olan Gaziantep’in 3 milyon 726 bin lira olan takipteki kredi tutarı, 12 milyon 54 bin liraya yükseldi.
Bir başka deyişle Gaziantep’in batık kredi tutarı 1 yılda yüzde 224 arttı ve 2009 yılının ilk çeyreğinde Gaziantep aldığı kredilerin yüzde 3’ünü ödeyemezken, bir yıl sonra yüzde 5’ini ödeyemez hale geldi. Batık kredi artışında Kilis, Kırklareli, Kayseri, Antalya, Muğla, Iğdır, Eskişehir, Mersin ve Bolu sıralamada ilk onda yer alan iller oldu.
Aldığı toplam tarım borçlarının içinde batık tarım borçlarının oranı en yüksek olan il ise Batman oldu. Batman, 2010 yılında, aldığı kredilerin üçte birini ödeyemedi. 31 milyon 221 bin TL’lik tarım kredisinin 10 milyon 546 bin TL’si batık hale geldi. Batık oranında Batman’ı yüzde 24 ile Iğdır, yüzde 23 ile Şırnak, yüzde 22 ile Artvin ve Karabük, yüzde 19 ile de Muş takip etti.
-TARIM, BÜYÜMEYE AYAK UYDURAMADI-
Türkiye büyürken tarım sektörü bu büyümeye ayak uyduramadı. 2002 yılında sabit fiyatlarla 72.5 milyar TL olan Gayrisafi Yurtiçi Hasıla 2009 yılı sonunda 97.1 milyar TL’ye ulaştı. Böylelikle geçen sürede milli gelirdeki artış yüzde 33.9 oldu. Buna karşılık aynı dönemde tarım sektöründeki büyüme sadece yüzde 10.3 olarak gerçekleşti. 2002 yılında milli gelirden aldığı pay yüzde 12.2 olan sektörün 2009 yılında aldığı pay yüzde 10.1 olarak gerçekleşti.
Tarım sektörünün milli gelirden aldığı pay da 2002-2008 yılları arasında önemli oranda düşüş gösterdi. 2002 yılında yüzde 12.2 olan pay, 2008 yılında yüzde 9.3’e geriledi. Sektör, milli gelirden aldığı payı 2009 yılında yüzde 10.1’e çıkarmasına karşın 2010 yılının ilk çeyreğinde 2009 yılının ilk çeyreğine göre tarımın milli gelirden aldığı pay yine düşüşe geçti. 2009 yılı ilk çeyreğinde yüzde 5. 1 olan pay, bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 4.4’e geriledi.
-SEKTÖR YÜZDE 10 BÜYÜDÜ, BORÇLARI 3.8 KAT ARTTI-
2002 yılından 2009 yıl sonuna kadar yüzde 10 büyüyen sektörün borçları geçen bu sürede yüzde 279, diğer bir ifade ile 3.8 kat arttı. 2002 yılında 4.3 milyar TL olan sektörün borçlanması, 2009 yılı sonunda 16.3 milyar TL’ye, 2010 yılı Mayıs ayı itibariyle de 17.8 milyar TL’ye ulaştı.
-TEŞVİKTEN 32 İL YARARLANDI-
Hazine Müsteşarlığı’nın verilerine göre, sektör 2010 yılının Ocak-Mayıs döneminde 792.5 milyon TL’lik yatırım teşviki aldı.
81 ilden 32’si bu teşviklerden yararlandı. En fazla teşviki Konya ve Aksaray illerinin alması dikkati çekti. Konya’nın toplam tarım yatırımı teşviklerinden aldığı pay yüzde 29 iken, Aksaray’ın aldığı pay yüzde 24 olarak gerçekleşti. Tarım teşvikleri bitkisel üretim, hayvancılık, su ürünleri ve ormancılığa veriliyor. Konya ve Aksaray illerinin aldığı tarım teşviklerinin hayvancılık sektörü için alındığı belirlendi.
-AYGÜN: “ÇİFTÇİ GEÇEN YIL BORÇ EKTİ, BU YIL HACİZ BİÇİYOR”-
ATO Başkanı Sinan Aygün, pek çok çiftçinin kredi karşılığında ipotek altına aldırdığı arazilerini, gayrimenkullerini ve traktörlerini kaybetme noktasına geldiğini belirterek, “Son 10 yılda tarıma verilen desteğin sürekli artış göstermesi sevindirici… Ancak geçen yıl bu desteğin azalması çiftçiyi zor durumda bıraktı. Çiftçi geçen yıl borç ekti, bu yıl haciz biçiyor. Tarım sektörü daha fazla destek bekliyor” dedi.
Aygün, 2005 yılında yüzde 22,8 olan tarım kredisi faiz oranının 2009 yılında yüzde 15’e, takipteki tarım kredilerine uygulanan faiz oranlarının ise yüzde 31,6’dan yüzde 21,5 düştüğünü ancak hala enflasyonun üzerinde olduğunu söyledi.
Tarıma verilen yatırım teşviklerinde de artış olduğuna dikkat çeken Aygün, 2009 yılı Ocak-Mayıs döneminde 106,5 milyon TL olan yatırım teşvikinin 2010 yılının aynı döneminde 792,5 milyon TL’ye çıktığını, ancak bu artışa rağmen tarımın hala toplam yatırım teşviklerinden aldığı payın yeterli olmadığını kaydetti. Aygün, “Yatırım teşviklerindeki hızlı artışa rağmen sektörün toplam yatırımlar içindeki payı ancak yüzde 2’den yüzde 2,8’e çıkabildi” diye konuştu.
Ajanslar
