Yahudilerin en kederli günü: TEŞA BEAV
Tarih boyunca, bu günde gerçekleşen birçok felaketin anısına, Teşa BeAv, ciddi kısıtlamalarla geçen yoğun bir yas ve oruç günüdür.
Bu yıl, Teşa BeAv orucu, 19 Temmuz Pazartesi akşamı gün batımıyla başlayıp, 20 Temmuz Salı akşamı yıldızların çıkmasıyla sona erecek.
Şalom Gazetesi, bu “kederli gün”le ilgili şu bilgileri yayınladı:
TANRI’NIN 9 AV GÜNÜNÜ SABİTLEMESİ
Tanrı’nın, Mısır’dan mucizevî bir şekilde kurtardığı Yahudiler, Sina Çölü’nde ilerleyerek Vaadedilmiş Topraklar’a gitmeye hazırlanıyorlardı. Musa Peygamber Kenaan ülkesine keşif amaçlı on iki casus yolladı. Casusların görevi, bu toprakları, iklimini ve orada yaşayan halkın özelliklerini dikkatlice incelemek ve rapor etmekti. Casuslar, araştırmaya çıktıklarından kırk gün sonra, ellerinde devasa bir üzüm salkımı, bir nar ve bir incirle döndüler. Ülkenin gerçekten de bereketli ve bolluk içinde olduğunu bildirdiler. Ancak, casusların on tanesi, ülkede yaşayanların “bizden daha güçlü” devler ve savaşçılar olduğu ve bu toprakları fethetmelerinin imkânsızlığı konusunda İsrailoğullarına ciddi uyarıda bulundu. Sadece diğer iki casus, Kalev ve Yeoşua, ısrarla ülkenin Tanrı’nın söz verdiği şekilde fethedilebileceğini savundu.
Tanrı’nın gücünden bir an şüphe edip, on casusun cesaret kırıcı sözlerine inanarak paniğe kapılan halk, o gece (9 Av) ,Mısır’a geri dönmelerinin daha iyi olacağını söyleyerek sızlandı ve bütün gece ağladı.
Yahudi kanunlarının yazılı olduğu Talmud’a göre, bunun üzerine Tanrı, “Siz nedensiz yere ağladınız. Ama Ben bu tarihi (9 Av) sizin için nesiller boyunca ağlayacağınız şekilde sabitleyeceğim” diyerek halkının güvensizliğinden duyduğu hayal kırıklığını ve memnuniyetsizliğini gösterdi.
TARİHTE 9 AV GÜNÜ OLAN FELAKETLER
Sözlü Tora Mişna’ya göre 9 Av (Teşa BeAv) tarihinde birçok acı olay meydana gelmiştir:
1) Casusların günahı ve Tanrı’nın verdiği ceza. Tanrı’nın gücünden şüphe eden nesil, casusların araştırma yaptığı kırk gün karşılığı, her güne bir yıl şeklinde kırk yıl çöllerde yaşayacak, ve Musa Peygamber dahil hiç biri, Kutsal Topraklar’a giremeyecekti. (Vaat edilen toprakların ne kadar iyi olduğunu ısrarla savunan Kalev ve Yeoşua hariç).Çölde geçen yaklaşık kırk yıl boyunca, her yıl Teşa BeAv günü, 15.000’den fazla kişi öldü.
2) Kral Şlomo tarafından inşa edilen ve Şehina’nın (Tanrı’nın Nur’unun, Kutsal Varlığı’nın) ikamet ettiği I.Bet Amigdaş, M.Ö 586 yılının 9 Av günü, Babil Kralı Nebukadnezar tarafından ateşe verilip yıktırıldı.100.000 kadar Yahudi katledildi, milyonlarcası sürgüne yollandı.
3) II. Bet Amigdaş, (M.S 68 ya da 70 yılında), İmparator Titus liderliğindeki Romalılar tarafından tahrip edildi. İki milyon kadar Yahudi katledildi, bir milyonu da sürüldü.
4) Bar Kohba isyanı sırasında Yahudi direnişinin son kalesi olan Betar, Romalıların eline geçti (M.S 135), 100.000’den fazla Yahudi katledildi.
5) Betar düştükten tam bir yıl sonra, Yahudilerin en kutsal yerleri olan Bet Amigdaş ve Yeruşalayim, Romalılar tarafından bir tarla gibi dümdüz edildi ve Aelia Capitolina adını verdikleri putperest bir şehir haline getirildi. Bu şehre Yahudilerin girmesi yasaklandı.
6) On binlerce Yahudi’nin öldürüldüğü I. Haçlı Seferleri, Papa II. Urban tarafından başlatıldı (1096).
7) İngiltere Kralı I.Edward, 9 Av 1290’da, Yahudileri İngiltere’den kovdu (Yahudiler bu ülkeye ancak 17.yüzyılda geri dönebildi).
8)1492 yılında İspanya Kralı Ferdinand ve Kraliçe Isabella, Yahudilerin ülkeden sürülmesini emreden bir bildiri yayınladı. Bu bildiriye göre, dört ay içinde tüm Yahudiler toparlanıp ülkeyi terk etmeliydi. İsrailoğulları’nın, İspanya topraklarından çıkmaları için verilen mühletin son günü, 9 Av’dı.
9) Tarihçiler, II. Dünya Savaşı ve Holokost’un, I. Dünya Savaşı’nın başlattığı sürecin bir sonucu olduğunu savunur. I. Dünya Savaşı’nın başlama tarihi ise, 1914 yılı ve 9 Av günüydü.
10) Yahudilerin Varşova Gettosu’ndan sürülmesi 9 Av günü başladı.
11) 1994 yılında, Arjantin’in başkenti Buenos Aires’teki Yahudi Kültür Merkezi AMIA’ya yapılan bombalı saldırı da, 9 Av tarihinde gerçekleşti. AMIA binası önünde duran kamyonetin içindeki bombanın patlamasıyla, 85 kişi hayatını kaybetti, 200’den fazla kişi yaralandı.
Teşa BeAv kuralları
Teşa BeAv orucu, 8 Av akşamı güneşin batışıyla başlar. (Bu yıl, 19 Temmuz Pazartesi saat 20.15 son yeme saati ) Oruç 9 Av akşamı, yıldızların çıkmasıyla son bulur (Bu yıl 20 Temmuz Salı akşamı saat 21.00).
1) Yemek yenilmez, hiçbir içecek içilmez.
2) Yıkanılmaz; sıcak veya soğuk suyla ferahlama amaçlı yıkanılmaz. Sadece vücudun kirlenen bir bölümü olursa, o kısım yıkanabilir.
3) Vücuda krem, losyon gibi ferahlatıcı şeyler sürülmez.
4) Deri ayakkabı giyilmez.
5) Eşler arası temasta bulunulmaz.
6) Yeni kıyafetler giyilmez.
7) Tora öğrenilmez. Sadece matem ve Bet Amigdaş’ın yıkılması ve Teşa BeAv ile ilgili olan bölümler okunabilir.
8) Müzik dinlenmez.
9) Öğlene kadar iş yapmama âdeti vardır.
10) Öğlene kadar normal yükseklikte bir sandalyede oturmama, yerde veya alçak bir taburede oturma âdeti vardır.
11) Oruç günlerinde fazladan tzedaka(bağış verme) âdeti vardır.
ADIM ADIM TEŞA BEAV
19 Temmuz Pazartesi (8 Av) – Öğleden sonra duası Minha’da, yakarış duaları Tahanunim yapılmaz.
Güneş batmadan önce (bu yıl en geç 20.15) yenilen yemek, birçok çeşitten oluşan zengin bir yemek değildir ve et ile şarap içermez. Geleneksel olarak tek çeşit yemek, mercimek yenir. Ayrıca, hayat döngüsünü ve yeniden doğuşu simgeleyen yumurta da yenir.
19 Temmuz akşam duası – Dua sırasında sinagoglar çok az aydınlatılır, Sefer Toralar’ın yerleştirildiği dolap Ehal Ha-Kodeş, siyah örtülere bürünür. Hazan, kederli bir ses tonuyla, bir matem havasında Yeremya’nın Mersiyelerini okur.
20 Temmuz salı sabah – Teşa BeAv sabahı, yataktan kalkınca eller her günkü gibi Netila ile ama su, ellerin sadece parmakların ilk eklem yerine gelecek şekilde yıkanır. Eller yıkandıktan sonra parmaklar ıslakken gözler temizlenir. Ağız, hiçbir şekilde çalkalanmaz. Bu gün, deri ayakkabı giyilmediği için, Sabah berahalarının Eloay Neşama bölümünde “…şeasa li kol tsorki-bütün ihtiyaçlarımı karşılayan” kısmı söylenmez.
Sabah duası sırasında, gurur ve mutluluğumuzun sembolü, her hafta arası duası sırasında takılan Tefillin ve Tallit kullanılmaz ve yas atmosferi hakimdir. Duaların sonuna doğru söylenen En k’Eloenu şarkısı söylenmez.
20 Temmuz Minha – Öğleden sonra duası sırasında, Tallit giyilir ve Tefillin takılır.
Bet Amigdaş 9 Av günü öğleden sonra ateşe verilmişti, ama yanması 10 Av günü boyunca devam etmişti. Bu yüzden, et yeme ve şarap içme konusundaki yasaklar, 10 Av öğlene kadar (bu yıl 21 Temmuz Çarşamba öğlene kadar) devam eder.
Yahudi tarihinde 9 Av günü, birçok acı olaya ve felakete sahne oldu. Her biri, Yahudilerin kaderini değiştiren, yıllar boyu topraklarından uzakta ve sürgünde yaşamalarına sebep olan olayların hiç biri rastlantısal veya tesadüf eseri değil. Her biri, en üzücü olanlar dahil, Tanrısal bir planın parçası. Ve her ne kadar o anda bunu idrak etmesi çok zor, hatta bazen imkânsız olsa da, her birinin, planın bütünlüğü çerçevesinde tutarlı ve mantıklı bir sebebi ve amacı var.
Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amaçlıdır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için, yas dönemi ve oruç ile ilgili yasaklar ve kısıtlamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabilerine başvurması gerekir.
Nazlı Doenyas / Şalom
