Rusya’daki baskılar nedeniyle Türkiye’ye gelen bir Çeçen’in, iade kararına karşı yaptığı itirazlarda, adli yardım talebi reddedildi. AYM, yargılama giderlerini ödemediği için itirazı incelenmeyen kişinin etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine karar verdi.
Anayasa Mahkemesi (AYM), Rusya’da Çeçen olduğu için baskı gördüğü gerekçesiyle Türkiye’den sınır dışı kararına itiraz eden S.B.’nin, adli yardımdan yararlanma talebinin adli yardım şartları değerlendirilmeden incelememesi nedeniyle hak ihlaline uğradığına karar verdi.
Kararda, iade durumunda başvurucunun kötü muameleye kalma riski olan yabancı ülke vatandaşları için etkili bir itiraz imkanı sağlanması gerektiği belirtildi.
YARGILAMA GİDERİ ÖDENMEYİNCE BAŞVURU YAPILMAMIŞ SAYILDI
Rusya’da baskı gördüğü gerekçesiyle 2013 yılında yasal yollardan Türkiye’ye gelen Çeçen uyruklu Rus vatandaşı S.B., 2015’te ikamet izni başvurusu için İstanbul Emniyet Müdürlüğü’ne gitti. Burada gözaltına alınan S.B. hakkında 14 Ocak 2015 günü sınır dışı kararı verildi.
Kararın iptali için 13 Şubat 2015’te İstanbul 1’inci İdare Mahkemesi’nde dava açan S.B., Rusya’da dini inancı ve siyasi düşünceleri nedeniyle baskı gördüğünü söyledi.
Mahkeme, Türkiye ve Rusya arasında ikili yardım anlaşması olmadığı gerekçesiyle S.B.’nin adli yardım talebini reddetti. S.B.’nin bu karara itirazı, İstanbul 2’nci İdare Mahkemesi tarafından reddedildi. Mahkeme harç ve yargılama giderlerinin de 30 gün içinde ödenmesine karar verdi.
Giderler yatırılmadığı için 2 Haziran 2015 günü davanın açılmamış sayılmasına hükmedildi. Bunun üzerine S.B., Danıştay’a temyiz başvurusu yaptı.
MADDİ DURUM NEDENİYLE ÖDENEKTEN YARARLANMA TALEBİ REDDEDİLDİ
Danıştay, adli yardım koşulları gerçekleşmediği gerekçesiyle S.B. başvurusunu reddetti ve giderlerin 15 gün içinde ödenmesini kararlaştırdı. Ödeme yapılmayınca 26 Ocak 2016’da dosya temyiz edilmemiş sayıldı.
S.B. karar düzeltme başvurusunda ise Danıştay, adli yardım başvurusunu reddetti ve harçların tamamlanmasını istedi. S.B. maddi durumu nedeniyle harçları ödeyemeyeceğini belirtti ve adli yardım ödeneğinden faydalanmak istedi. Bu talep de 8 Aralık 2016’da reddedildi.
Kararın 8 Mart 2017’de tebliğ edilmesinin ardından S.B., 8 Nisan 2017’de Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulundu.
‘SINIR DIŞI EDİLİRSEM YAŞAMIM TEHLİKEYE GİRECEK’
Anayasa Mahkemesi’nin 2 Aralık 2020’de verdiği karar, bugün Resmi Gazete’de yayımlandı.
S.B., Anayasa Mahkemesi’ne yaptığı başvuruda, Rusya’ya sınır dışı edilmesi halinde etnik kökeni nedeniyle yaşam hakkının tehlikeye gireceğini, işkence ve kötü muameleye maruz kalacağını belirtti.
Adli yardım başvuruları reddedildiği için sınır dışı kararıyla ilgili davanın esasına ilişkin bir değerlendirme yapılmadığını ifade eden S.B.; yaşam hakkı, işkence ve eziyet yasağı, adil yargılanma ve etkili başvuru hakkının ihlal edildiğini savundu.
‘KÖTÜ MUAMELEDEN KORUNANCAK KİŞİLER İÇİN ETKİLİ İTİRAZ YOL OLMALI’
Başvuruyu değerlendiren Anayasa Mahkemesi, kötü muamele yasağına karşı koruma yükümlülüğü gereği sınır dışı edilmesine karar verilen kişiler hakkında, bu karara etkili bir itiraz olanağı sağlanması gerektiğini belirtti.
S.B.’nin kendisi gibi Rusya’dan Türkiye’ye sığınan Çeçenlerin adli yardımdan faydalandığına dair itirazının idare mahkemeleri ve Danıştay tarafından hiç değerlendirme yapmadığına dikkat çekilen kararda, şu ifadeler yer verildi:
“Beyan ettiği şartlar çerçevesinde ihlal iddialarını kanıtlamak konusunda devlete göre dezavantajlı pozisyonda olan yabancı uyruklu başvurucunun maddi olgulara dayalı iddialarının araştırma yapılmaksızın davanın açılmamış sayılmasına karar verilmesi ve böylece iddiaların esası hakkında bir inceleme yapılmaması nedeniyle somut olayda başvurucuya, kötü muamele yasağının ihlal edildiğine ilişkin şikayetler yönünden etkili bir başvuru imkanının sağlandığının söylenebilmesi mümkün değildir.”
YARGILAMA BİTENE KADAR SINIR DIŞI EDİLMEYECEK
S.B.’nin kamuya açık belgelerde kimliğinin gizli tutulması talebini kabul eden Anayasa Mahkemesi, Anayasa’nın kötü muamele yasağıyla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine hükmetti.
Yeniden yapılacak yargılama sona erene kadar S.B.’nin sınır dışı edilmemesine karar verilirken, S.B.’nin tazminat talebi ise reddedildi.
Ayrıca oybirliğiyle alınan kararın İstanbul 1’inci İdare Mahkemesi’ne, İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü ve Adalet Bakanlığı’na gönderilmesi kararlaştırıldı.
