09/12/2019
TÜRKİYE GENELİNDE ORTALAMA KİRA 999 TL İKEN ASGARİ ÜCRETLİNİN KONUT HARCAMALARININ TÜMÜNE (KONUT, SU, ELEKTRİK, GAZ VE DİĞER YAKITLAR) AYIRABİLDİĞİ TUTAR YALNIZCA 608 TL. KİRAYA AYIRABİLDİĞİ TUTAR 418 TL.
ASGARİ ÜCRETLİ ÇOCUK BAŞINA EĞİTİM İÇİN ANCAK 5 TL, BİR BOĞAZ İÇİN ÖĞÜN BAŞINA GÜNLÜK 1.5 TL AYIRABİLİYOR
DİSK/Birleşik Metal İş Sendikası Sınıf Araştırmaları Merkezi BİSAM olarak, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Tüketici Fiyat Endeksi Madde Fiyatları, Tüketim Harcamaları Araştırması ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Asgari Ücret İstatistikleri üzerinden yaptığımız hesaplamaya göre, eşi çalışmayan ve iki çocuklu bir asgari ücretli kasım ayında eline geçen ücretle gıdaya günlük 18 TL ayırabiliyor. Buna göre asgari ücretlinin üç öğün için kişi başına ayırabildiği tutar 4.5 TL olurken, öğün başına bu tutar sadece 1.5 TL düzeyinde kalmaktadır. 2018 yılı TÜİK tüketim araştırması sonuçlarına göre en yoksul yüzde 20’lik gelir grubu gelirinin ancak yüzde 26.8’ini gıda harcamalarına ayırabilmektedir. Aynı verilere göre tek gelirli bir asgari ücretli ailesi en yoksul yüzde 20’lik dilim içerisinde yer almaktadır.
Eşi çalışmayan ve 2 çocuklu bir asgari ücretli, asgari geçim indirimi dahil aylık 2 bin 20 TL’lik gelirinden (vergi dilimi için gelir kaybı sonrasında) gıda için günlük ayırdığı 18 TL ile hem eşinin hem kendinin hem de çocuklarının karnını doyurmak zorundadır. TÜİK Madde Fiyatları istatistiklerine göre Kasım 2019 tarihi itibari ile Türkiye genelinde ortalama kira bedeli 999 TL’yi bulurken, asgari ücretlinin kira (gerçek ve izafi kira) için ayırabildiği tutar sadece 410 TL’dir. Buna göre asgari ücretlinin sağlıksız bir çevrede, kentsel donatı hizmetlerinin en az olduğu, deprem riski altındaki konutlarda yaşamak zorunda kaldığı söylenebilir. Sefalet sadece sofrada değil, sağlıksız konutlarda da asgari ücretliyi bulmaya devam ediyor. Asgari ücretlinin, çalıştığı işyerinin servis imkânı yoksa işyerine ulaşımı bile büyük bir sorun. Tek bir belediye otobüs biletinin Türkiye ortalamasında 2,46 TL olduğu koşullarda, asgari ücretlinin ulaşım için ayırabildiği günlük pay sadece 2,1 TL, bu tutarla sadece tek yön bilet alınabiliyor. Kültür ve eğlence için ayrılabilen pay toplamda aylık sadece 7.2 TL.
Bu miktar ile ne sinemaya ne tiyatroya gidebilmek mümkün değildir. Sinema bileti ortalama 20 TL, tiyatro 42 TL’dir. Isınma, bakım, onarım, temizlik ve hatta kadro eksikliği nedeni ile öğretmen ihtiyacı, kaynak yokluğu bahanesi ile velilerin ödediği katkı paylarına teslim edilen eğitim koşularında, asgari ücretli çocuğuna defter kalem bile alamayacak durumda. Okul tercihleri büyük oranda, yoksul ve kaynak yokluğundan eğitim veremez durumdaki okullardır. Yani asgari ücretlinin çocuğunu okutması, aylık çocuk başına 5 TL’lik ayrılan pay ile yokluktan dolayı neredeyse mucizedir.
Asgari ücretlinin Kasım 2019’da ortalama fiyatı 3053 TL olan bir buzdolabını alması için, ev aletlerine ayırabildiği 37 TL ile 83 ay çalışması gerekmektedir. Özetle asgari ücretliden, her aile ferdi için bir öğün başına 1.5 TL ile karnını doyurması, 1 buzdolabı için 83 ay çalışması, 608 TL’ye barınması ve ısınması, çocuk başına 5 TL’lik eğitim harcaması ile çocuklarını yetiştirmesi beklenmektedir.
Sonuç olarak asgari ücret belirlenirken bu gerçeklerin göz ardı edilmemesi gerekiyor. İşçilerin talebi asgari ücretin, bir işçinin ailesi ile birlikte asgari olarak temel ihtiyaçlarını karşılayacak, işçiyi kimseye muhtaç etmeyecek bir düzeyde belirlenmesi ve sefaletin son bulmasıdır. Asgari ücretin ekonomik büyüme ve verimlilik artışından pay almaması, üretilen kaynakların belirli ellerde toplanması anlamına gelmektedir. Gelir dağılımını düzeltici bir rol oynaması beklenen asgari ücretin, açlık sınırının bile altında belirlenmesi vicdanları zedelemektedir. Asgari ücretin, temel gereksinimleri karşılayacak bir biçimde ele alınması gerekmektedir.
ASGARİ ÜCRETLİ NEYE NE KADAR AYIRABİLİYOR?
Tablo 1- Eşi çalışmayan, iki çocuklu bir asgari ücretlinin Kasım 2019’d geliri ile yapabildiği harcamalar (Aylık) (Dar) Ortalama
Madde Grupları | Harcama Tutarı (TL) |
Gıda ve Alkolsüz İçecekler | 580 |
Alkollü İçecekler ve Tütün | 101 |
Giyim ve Ayakkabı | 83 |
Konut, Su, Elektrik, Gaz ve Diğer Yakıtlar | 635 |
Mobilya, Ev Aletleri ve Ev Bakım Hizmetleri | 120 |
Sağlık | 46 |
Ulaştırma | 189 |
Haberleşme | 64 |
Eğlence ve Kültür | 42 |
Eğitim | 10 |
Lokanta ve Oteller | 87 |
Çeşitli Mal ve Hizmetler | 63 |
Kaynak: TÜİK Yıllık Toplam Hanehalkı Tüketim Harcamaları üzerinden, AGİ dahil Kasım ayı asgari ücreti esas alınarak hesaplanmıştır (İki çocuklu, eşi çalışmayan asgari ücretlinin vergi dilimi nedeni ile geliri azalmıştır).
Tablo 2-Eşi çalışmayan, iki çocuklu bir asgari ücretlinin Kasım 2019’da geliri ile yapabildiği harcamalar (Aylık)(Geniş) Ortalama
Harcama Grupları | Harcama Tutarı (TL) |
Gıda | 540,8 |
Alkolsüz İçecekler | 39,4 |
Alkollü İçecekler | 4,0 |
Tütün | 96,9 |
Giyim | 62,6 |
Ayakkabı | 20,0 |
Gerçek Kira | 173,9 |
İzafi Kira | 236,2 |
Konutun Bakım Ve Onarımı | 32,0 |
Su (Şebeke Suyu) Ve Konutla İlgili Çeşitli Hizmetler | 40,8 |
Elektrik, Gaz Ve Diğer Yakıtlar | 152,3 |
Mobilya, Mefruşat, Halı Ve Diğer Yer Döşemeleri | 32,0 |
Ev İçi Tekstil | 9,5 |
Ev Aletleri | 36,6 |
Züccaciye, Yemek Takımı Ve Hanehalkı Aletleri | 6,8 |
Ev Ve Bahçe Araç Gereçleri | 3,8 |
Ev Bakım İçin Mal Ve Hizmetler | 31,2 |
Tıbbi Ürünler, Aletler Ve Malzemeler | 20,1 |
Ayakta Tedavi Hizmetleri | 17,6 |
Yataklı Tedavi Hizmetleri | 8,8 |
Araç Satın Alımı | 71,9 |
Kişisel Ulaştırma Araçlarının İşletimi | 55,0 |
Ulaştırma Hizmetleri | 61,7 |
Posta Hizmetleri | 0,0 |
Telefon Ve Telefaks Ekipmanı | 10,8 |
Telefon Ve Telefaks Hizmetleri | 53,5 |
Görsel-İşitsel Sistemler | 12,7 |
Diğer Temel Dayanıklı Eğlence Ve Kültür Araçları | 0,1 |
Diğer Eğlence Araçları ve Malzemeleri | 6,2 |
Eğlence Ve Kültür Hizmetleri | 7,2 |
Gazete, Kitap Ve Kırtasiye | 7,7 |
Paket Turlar | 8,2 |
Okul Öncesi Eğitim Ve İlköğretim | 1,1 |
Orta Öğretim | 2,3 |
Orta Öğretim Sonrası Ve Üniversite Öncesi Eğitim | 1,6 |
Üniversite Eğitimi | 3,8 |
Düzeyi Belirlenemeyen Eğitim Programları | 1,1 |
Yemek Hizmetleri | 84,6 |
Konaklama Hizmetleri | 2,9 |
Kişisel Bakım | 34,0 |
Başka Yerde Sınıflandırılamayan Kişisel Bakım Ürünleri | 8,2 |
Sosyal Hizmetler | 0,5 |
Sigorta | 2,4 |
Başka Yerde Sınıflandırılmayan Mali Hizmetler | 0,0 |
Başka Yerde Sınıflandırılmayan Diğer Hizmetler | 18,0 |
Kaynak: TÜİK Yıllık Toplam Hanehalkı Tüketim Harcamaları üzerinden, AGİ dahil Kasım ayı asgari ücreti esas alınarak hesaplanmıştır. (İki çocuklu, eşi çalışmayan asgari ücretlinin vergi dilimi nedeni ile geliri azalmıştır)
Tablo 3-Seçilmiş Maddeler (Kasım 2019)
Madde | Fiyatı (TL) |
Kiracı Tarafından Ödenen Gerçek Kira | 999 |
Belediye Otobüs Ücreti | 2 |
Sinema | 20 |
Tiyatro | 42 |
Normal Buzdolabı | 3053 |
Kaynak: TÜİK Madde Fiyatları
YÖNTEM
Çalışmada en yoksul yüzde 20’lik gelir grubunun madde gruplarına göre tüketim harcamalarının oranı, her bir madde grubu için ilgili toplam tüketim harcamaları tutarları üzerinden oranlanarak bulunmuştur. İki çocuklu ve eşi çalışmayan, başka da bir geliri olmayan bir asgari ücretlinin elde ettiği gelirin, 2018 yılında en yoksul yüzde 20’lik grupta olduğu tespit edilmiştir. Kasım 2019 yılında söz konusu ailenin vergi dilimi nedeni ile geliri 2020,9 TL seviyesindedir. Söz konusu gelir hesaplanan oranlarla çarpılarak, asgari ücretli için her madde grubu için yapması beklenen ortalama harcama tutarı tespit edilmiştir.