Gözler aralık ayı içinde belirlenecek asgari ücrette. Asgari ücretlilerin oranının yüzde 4’ün altında olduğu Avrupa’da gündeme bile gelmiyor. Türkiye giderek asgari ücretliler ülkesi oluyor, neredeyse çalışanların yarısı asgari ücretli. Asgari ücretlinin en yüksek olduğu sektör yüzde 72 ile turizm. Sendikasızlık asgari ücretin yaygınlaşmasına neden olurken Prof. Dr. Çelik, “Toplu iş sözleşmesi kapsamı düşerse asgari ücretlilerin oranı artar” dedi. AKP döneminin başında asgari ücretin yıllık tutarıyla 25 Cumhuriyet altını alınabiliyorken bu sayı bugün 8’e kadar indi. Asgari ücretin alım gücü kalmadı.
Havva GÜMÜŞKAYA
Aralık’ta belirlenecek asgari ücrete yönelik tartışmalar başladı. Yoksulluk sınırının 26 bine dayandığı koşullarda 5 bin 500 TL olan asgari ücretin iki katına çıkması bile durumu kurtarmıyor. Avrupa’da çalışanların küçük bir kesimini ilgilendiren bu ücret Türkiye’de kritik önemde. Neredeyse her iki çalışandan biri bu ücretle ya da ona yakın çalışıyor. Üstelik bu durumda mesleğin de bir önemi yok. Mühendis, eczacı olman da ‘ücretli kölelik’ koşullarında çalışmaya engel teşkil etmiyor.
Bu durum resmi verilere de yansıyor. Merkez Bankası’nın TÜİK’in 2017-2019 verilerine dayalı araştırmasına göre ortalama olarak asgari ücretin yüzde 10 fazlası veya altında çalışanların oranı tarım dışı sektörlerde yüzde 43, sanayide bu oran yüzde 50.
Tekstil, giyim ve deri sektöründe asgari ücretli oranı yüzde 59-72 aralığında. Gıda sektöründe ise bu oran yüzde 65, inşaatta yüzde 54, toptan ve perakende sektöründe yüzde 64. Turizm ise yüzde 72 ile zirvede.
DİSK Araştırma Merkezi (DİSK-AR)’ın raporlarında da durum farklı değil. Çalışanların yüzde 49’u asgari ücretin yüzde 10 fazlası veya yüzde 10 altında ücretler alıyor.
ASGARİ ÜCRETLİLERİN ORANI İKİ KAT
Oysa AKP’nin iktidara geldiği ilk yıllarda durum oldukça farklıydı. Araştırmacı Gürdal Aslan’ın çalışmasına göre yüzde 5 komşu olanlar ve asgari ücretlilerin oranı 2003’te yüzde 25,6 seviyesindeydi. Bugün bu oran iki kat arttı.
AB ülkelerinde ise asgari ücret ve civarında ücretle çalışanların oranı yüzde 4’ün altında yer alıyor.
Asgari ücretli oranı artarken ücret aynı oranda yükselmedi. Avrupa İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) verilerine göre Türkiye, 27 Avrupa ülkesi arasında Arnavutluk’un ardından en düşük asgari ücreti veren ikinci ülke. Sırbistan ve Karadağ’da dahi ücret Türkiye’den yüksek.
ÜCRET MAKASI KAPANIYOR
Asgari ücretli oranının artışındaki etkenlerden biri diğer emek ücretlerine gelen zamların çok düşük kalması. Konuya ilişkin sorularımızı yanıtlayan Çalışma Yaşamı Uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik, asgari ücret dışındaki ücretlere gelen zamların giderek düşmesine dikkat çekti. Çelik, “Bu nedenle ortalama ücret ve asgari ücret arasındaki makas kapanmaya başladı” dedi.
AKP döneminde net asgari ücretin 29 kat artmasına rağmen enflasyonun gerisinde kaldığına dikkat çeken Aziz Çelik şunları söyledi: “Ortalama memur maaşı 16 kat kamu işçisinin aldığı ücret ise 13 kat arttı. Özel sektörde işçi ücretlerinde artış daha da az. Bunun sonucunda asgari ücret ile ortalama ücret arasındaki makas kapandı. Türkiye asgari ücretliler ülkesi haline geldi.”
TAKVİM NETLEŞİYOR
Asgari ücret, yasa gereği işçi, işveren ve hükümetten 5’er temsilci olmak üzere 15 kişiden oluşan Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından belirleniyor. Komisyon, yeni asgari ücreti belirlemek için 4 kez toplanıyor. İlk toplantının 7 Aralık’a dek gerçekleşmesi bekleniyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, 1 Aralık’ta TİSK ve Türk-İş başkanları ile görüşecek. Yeni asgari ücreti önceki yıllarda olduğu gibi komisyon yerine AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklaması bekleniyor.
EN AZ 13 BİN TL OLMALI
DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, iki asgari ücretlinin çalıştığı eve en azından yoksulluk sınırına denk bir maaş girmesi gerektiğini savundu. BİSAM’a göre dört kişilik bir ailenin yoksulluk sınırının 26 bin 123 lira olduğu düşünülerse DİSK Başkanı’nın önerisi asgari ücretin 13 bin lira civarında olması.
***
ASGARİ ÜCRETLE ALINABİLEN ALTIN SAYISI YILLAR İÇİNDE AZALDI
Asgari ücretlinin kaybı altın üzerinden hesaplandığında tablo net olarak ortaya çıkıyor. Merkez Bankası ortalamalarına göre 2003’te asgari ücretle 25 Cumhuriyet altını alınabiliyordu. Bugün ise asgari ücretin yıllık tutarı ile 8 altın alınabiliyor. 19 yılda asgari ücretlinin 17 altını kayboldu.
***
SENDİKASIZLIK EN BÜYÜK NEDEN
Ücretlerin bu noktaya gelmesinde en büyük nedeninin sendikasızlık olduğunu savunan Prof. Dr. Çelik, “Türkiye’de çalışanların sadece yüzde 10’u toplu iş sözleşmesi kapsamında. Özel sektörde bu oran yüzde 6’nın altında. OECD ülkelerinde bu oran yüzde 32, AB ülkelerinde ise yüzde 60. Toplu iş sözleşmesi kapsamı düşerse asgari ücretlilerin oranı artar” dedi.
