Bir haftada pek çok ürün zamlandı. Sadece benzinin litresi iki günde 2,71 lira zamlanarak 24 liraya yaklaştı. Ekonomistlere göre bu günleri aratacak fiyat artışları yaşanacak
Adem Demir
– Arkadaş al paranı.
– Bu ne abi?
– Elinin körü çay parası!
– Bir 10 lira daha at. Çaya zam geldi.
– Zam mı? Gene zam mı geldi çaya? Zam geldi yine zam. Zama zam!
Bu diyaloglar 1984 yılından çekilen ve başrolünde Kemal Sunal’ın yer aldığı “Orta Direk Şaban” isimli filmden.
Diyalogların ardından oyuncu Şaban’ın başı dönüyor ve düşüp bayılıyor.
Bir başka oyuncu, zamlı çay parası isteyene “alıştıra alıştıra söyleseydin bari” diyor.
34 yıl önce çekilen komedi filminde dile getirilen diyalogların benzeri bugünlerde pek çok vatandaş tarafından tekrarlanıyor. Sebebi de artık “fırtına gibi esiyor, yağmur gibi yağıyor” yorumlarının yapılmasına neden olan zamlar.
Üstelik zam yapanlarda hiç “alıştıra alıştıra” açıklamıyor. Kurum, kuruluş ve şirketler maliyetlerindeki artışları gerekçe göstererek zam yaptıklarını duyuruyor.
Bir günde onlarca ürüne zam geldi
Öyle ki zam haberinin verilmediği neredeyse bir tek gün bile geçmiyor.
Türkiye’de geçen hafta bir günde çaya yüzde 43,71, şekere yüzde 20, kahveye yüzde 21, alkol ürünlerine yüzde 12-23, yumurtaya yüzde 10, Benzine 1,68 lira ve LPG’ye 40 kuruş zam geldi.
Elbette sadece bunların fiyatı artmadı. Mutfak tüpüne 10 TL zam gelirken zorunluk trafik sigortası da yüzde 25 zamlandı.
Süt ve süt ürünlerinin tamamının fiyatı arttı. Bir haftada benzine iki kere zam geldi. Önce 1 lira 68 kuruş zamlanan benzine dün gece de 1 lira 3 kuruş zam geldi. İstanbul’da bir litre benzinin fiyatı 24 liraya yaklaştı.
Sorumlu kim? Stokçu ve fırsatçılar mı?
Geçen ay sigaraya zam gelmişti. Şimdi yine zam geleceği ifade ediliyor. Tiryakilerin gelecek zam nedeniyle şimdiden tütün stokladıkları bile belirtiliyor.
Akaryakıt ürünlerine yüzde 296, elektriğe yüzde 250, Doğalgaza yüzde 220, ayçicek yağına yüzde 350, şekere yüzde 400, una yüzde 400 ve mutfak tüpüne yüzde 350’ye varan zamlara rağmen Türkiye’nin ekonomisinin başarılı olduğu ve tüm dünyanın bunu takdir ettiği” savunuluyor.
İktidar temsilcileri, ortaya çıkan yüksek enflasyona rağmen ekonomik bir krizin yaşanmadığını fiyat artışlarının “stokçu” ve “fırsatçıların aç gözlülüğünden” kaynaklandığını iddia ediyor.
Ancak işin uzmanı ekonomist ve iktisatçılara göre ise art arda gelen zamlar uygulanan yanlış ekonomik politikalardan kaynaklanıyor.
“Hangi konuda başarı sağlandı?”
Yıllarca kamu kurumlarında yöneticilik yapan şimdi ise bir üniversitede ders veren Prof. Dr. Şenol Babuşcu, itiraz edilecek çok husus olduğuna dikkati çekti.
Hazine ve Maliye Bakanı Nurettin Nebati’nin “Ekonomimizin son 2 yılda gösterdiği büyük başarı, tüm dünya tarafından takdir ediliyor” sözüne tepki gösteren Babuşcu, “Hangi konuda başarı? Bir başarı söyler misiniz bana? Döviz kuru, enflasyon mu, cari açık mı, işsizlik mi, borçlanma mı yoksa döviz rezervi mi?” diye sordu.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre Türkiye’de nisan enflasyonu enflasyon yüzde 69,97 oldu. Yaşanan fiyat artışlarını örnek gösteren ekonomistler mayıs ve haziranda da enflasyonun yüksek çıkacağını ön görüyor.
Böyle devam edilmesi halinde el yakan zamlar sürecek ve Türkiye’deki halkın alın gücü daha da düşecek.
“Bir şeyler yapılmadığı sürece zam fırtınası esmeye devam edecek”
Bu görüşü dillendiren uzmanlardan biri de ekonomist Doç. Dr. Oğuz Demir.
Demir’e göre önümüzdeki dönemde ürünlerin daha ne kadar zamlanacağını ön görmek çok güç.
İnsanların, şimdiye kadar doların 13-14 liraya gelmesinin yol açtığı enflasyonun yaşadıklarını hatırlatan Demir, “Dolar şu anda 16 liraya doğru gidiyor. Daha da yükselmesi söz konusu. Dolayısıyla önümüzdeki dönemde bunun daha ne kadar gideceğini kestirmek mümkün değil” dedi.
“Zamların devam edeceğini söylemek kolay ama nerede duracağını söylemek güç” diyen Demir, şunları kaydetti:
Fakat üzücü olan şudur: Bunun durdurulması için bir şey de yapılmıyor. Ne zaman enflasyon vatandaşı canından bezdirdiği kadar ekonomi yönetimini de daraltmaya başlarsa belki bir şeyler yapacaklardır. Bir şeyler yapılmadığı sürece zam fırtınası esmeye devam eder. Ama şu anda durdurulacağına dair bir mesaj yok.
“Çok büyük artışlar yaşanabilir”
İktisatçı Dr. Özgür Müftüoğlu ise TÜİK verileri göz önüne alındığında bile üretici fiyatlarının yüzde 100 çoktan aştığının görüldüğünü söyledi.
Bu nedenle önümüzdeki dönemde de fiyat artışlarının yaşanacağını dile getiren Müftüoğlu, “Ayrıca yeniden Türk Lirası değer kaybetmeye başladı. Dolayısıyla gıda başta olmak üzere dışarıya bağımlı olunan kalemlerde de yine fiyatlar artacak. Devam eden Rusya-Ukrayna savaşı da bu duruma olumsuz etki yapacak” diye konuştu.
“Bütün bunlardan daha önemli siyasi iktidarın fiyat artışlarına karşı hiçbir politikası yok” diyen Dr. Özgür Müftüoğlu, şunları kaydetti:
“Bütün bu etkenler önümüzdeki dönemde fiyat artışlarının süreceğini gösteriyor. Yaz dönemine girilmesinden ötürü belki bir miktar ısınma giderleri azalacak ama özellikle eylülden itibarın çok çok daha büyük artışların yaşanabileceğini öngörüyorum.”
