2024 ve 2025’te yayımlanan uluslararası bilimsel raporlar, ultra işlenmiş gıdaların yalnızca kilo aldırmakla kalmayıp, kalp hastalıkları, depresyon ve kanser riskini dramatik biçimde artırdığını gösteriyor. Dünya çapında uyarılar artıyor, ancak gıda endüstrisi sessizliğini koruyor.
Dünya genelinde market raflarını dolduran ultra işlenmiş gıdalar (UPF), sadece sağlıksız bir beslenme tercihi olmaktan çıktı; artık küresel bir sağlık tehdidi. The Lancet’te 20 Şubat 2024’te yayımlanan geniş çaplı bir meta-analiz, ultra işlenmiş gıda tüketiminin kardiyovasküler hastalık riskini %24, tüm nedenlere bağlı ölüm riskini ise %28 artırdığını ortaya koydu (Juul et al., 2024).
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından 2023 Aralık ayında yayımlanan ortak raporda, UPF tüketiminin özellikle Latin Amerika, Güneydoğu Asya ve Kuzey Amerika’da hızlı şekilde arttığı, bunun çocukluk çağı obezitesinde dramatik bir yükselişe neden olduğu belirtildi (FAO & WHO, “Food Systems and Health”, 2023).
Akıl Sağlığına da Zarar Veriyor
İşlenmiş gıdaların etkisi yalnızca fiziksel değil. JAMA Psychiatry dergisinde 15 Mayıs 2024’te yayımlanan bir çalışmada, ultra işlenmiş gıdaları en çok tüketen bireylerde anksiyete ve majör depresyon riskinin %34 daha yüksek olduğu bildirildi (Zheng et al., 2024).
Nörolojik Etkiler de Gündemde
Nature Reviews Neurology’de Şubat 2025’te yayımlanan başka bir çalışmada ise, UPF tüketiminin yaşlanmaya bağlı bilişsel gerilemeyi hızlandırabileceği, Alzheimer hastalığı riskini artırabileceği belirtiliyor. Araştırmacılar, bu gıdalardaki emülgatörler, yapay tatlandırıcılar ve trans yağların sinir sistemine olan zararlı etkilerinin “acilen yeniden değerlendirilmesi gerektiğini” vurguluyor (Martínez-González et al., 2025).
Kanser Riski ile Doğrudan İlişki
Fransa merkezli NutriNet-Santé kohort çalışmasının 2024 sonuçları, UPF tüketiminin meme kanseri, kolorektal kanser ve pankreas kanseri riskini anlamlı şekilde artırdığını gösterdi (Chazelas et al., BMJ, 2024). Bu çalışma, 100.000’den fazla kişinin 10 yıllık sağlık verileri üzerinden yapıldı.
Küresel Regülasyon Gecikiyor
Brezilya, Şili ve Meksika gibi bazı Latin Amerika ülkeleri, işlenmiş gıdaların ambalajlarına sağlık uyarı etiketleri koyma zorunluluğu getirse de, Avrupa Birliği ve ABD gibi büyük pazarlar henüz benzer adımları atmaktan kaçınıyor. Harvard School of Public Health’ten Dr. Carlos Monteiro, “Bu gıdalar tütün kadar bağımlılık yapıcı olabilir ve düzenlenmedikçe toplum sağlığını tehdit etmeye devam edecektir” diyor (Monteiro, 2024, Harvard Public Health Review).
Bilimsel veriler, ultra işlenmiş gıdaların kalp sağlığından zihinsel iyi oluşa, kanserden erken ölüme kadar geniş bir yelpazede ciddi sağlık sonuçları doğurduğunu ortaya koyuyor. Ancak bu veriler ışığında küresel ölçekte kapsamlı regülasyonlar henüz uygulanmıyor. Uzmanlara göre toplum sağlığını korumak adına hem bireylerin hem de devletlerin bu konuda çok daha kararlı adımlar atması gerekiyor.
