Gıda enflasyonu Avrupa’daki en yüksek düzeye çıkarken iktidar yine vitrin düzenliyor. Tanzim satışlardan Tarım Kredi Marketlerine, şimdi de ‘Cumhur Reyonu’na gıda enflasyonuyla görünürde mücadele sahneye konulacak.
Havva Gümüşkaya
İktidar, gıda enflasyonunun nedenleriyle mücadele etmek yerine geçici çözümler aramaya devam ediyor. Bir döneme damga vuran tanzim satışların ardından bu kez de ülke genelinde zincir marketlerde, gıda enflasyonunu kontrol altına almak amacıyla her şubede ‘Cumhur Reyonu’ adıyla özel bir bölüm açılacağı iddia edildi.
Yeni Şafak’ta yer alan iddialara göre her marketin yüzde 10-15’lik kısmında “Cumhur Reyonu” adıyla özel bir köşe oluşturulacak. Bu alanlarda, tek merkezden sağlanan sabit fiyatlı ve ‘devlet’ etiketli ürünler satışa sunulacak. Ürünler maliyetine yakın fiyatlarla tüketiciye ulaştırılacak, marketler ise yalnızca sembolik işletme kârı alacak. Proje kapsamında, büyükşehirlerde ve bölgelerde ‘devlet’ depoları kurulacak. Market köşeleri, pazar esnafı ve yemek fabrikaları ihtiyaçlarını bu depolardan karşılayacak. Böylece aracı zinciri ortadan kalkacak, fiyatlar maliyete yakın seviyelerde sabitlenecek.
Ocak 2019’da yüzde 31’e çıkan gıda enflasyonu toplumda ciddi bir rahatsızlık yaratmaya başladı. Yerel seçimlerin yaklaştığı bu dönemde depo baskınları, getirilen ithalat çözümleri, ‘enflasyonla topyekûn mücadele’ adı altında yapılan indirimler, belirli ürünlerin marketlerde satışına getirilen yasaklar ve son olarak da tanzim satış noktalarında yapılan düşük fiyatlı satışlar gündeme geldi. 31 Mart Yerel Seçimleri öncesi, birçok noktaya tanzim satış noktaları kuruldu. Uygulama, seçimlerin hemen ardından sessiz sedasız kaldırıldı.
Neden yerine sonuca odaklı uygulamalara devam eden iktidar, tanzim satışların ardından Tarım Kredi Marketlerini devreye aldı. Talimatla ülke genelindeki Tarım Kredi Marketlerinin sayıları artırıldı. Tarım Kredi Marketleri zarar açıklamasına rağmen ucuz gıda sunamadı. Ucuz gıda için adres gösterilen marketlerdeki fiyatlar, birçok marketin de üzerine çıktı.
ÇÖZÜM KALMADI
Tanzim satışların üzerinden yaklaşık 6 yıl geçti ancak gıda enflasyonu dizginlenemedi. Aradan geçen zamanda gıda enflasyonu yüzde 102 ile rekor seviyeye ulaştı. Daha sonra uzun süre yüzde 60-70 aralığında seyretti. Son açıklanan enflasyon verilerinde ise gıda enflasyonu yüzde 27,9 olarak hesaplandı. Gelinen noktada altı yıl önce tanzim satışların başlamasına neden olan yüksek gıda enflasyonuna ilişkin kalıcı bir çözüm bulunmadı.
Tarım Kredi marketleri üzerinden sunulan ‘ucuz gıda’ algısı da ortadan kalkınca bu kez ‘Cumhur Reyonu’ adı altında yeni bir ‘vitrin politikası’ uygulamasına başlanıyor.
ÇİFTÇİ SAYISI AZALIYOR
Türkiye’de tarımsal üretim giderek kan kaybediyor. Son yıllarda çiftçi sayısında dramatik bir düşüş yaşanıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verilerine göre 2009 yılında 1 milyonun üzerinde olan Tarım Bağ-Kur’lu sayısı mayıs ayı itibariyle 426 bin kişiye düştü. TÜİK verilerine göre, 2021 yılında 5 milyon olan tarım sektöründe istihdam edilenlerin sayısı ise 2025 yılının ikinci çeyreğinde 4 milyon 600 bin kişiye geriledi.
GİRDİLER PAHALILAŞIYOR
Köylünün toprağı bırakmasının en temel nedenlerinden biri olan artan maliyetler üretim koşullarını sürdürülebilir olmaktan çıkarıyor. Mazottan gübreye, tohumdan ilaca kadar pek çok girdinin dövize bağlı olması, üretim maliyetlerini kontrolsüz biçimde yukarı çekiyor. Son bir yılda yalnızca gübre fiyatları yüzde 30-90 arasında, üretimde en önemli girdilerden olan mazot fiyatları yıllık yüzde 23,4 oranında arttı. Hayvancılıkta kullanılan besi yemi yıllık yüzde 34, süt yemi ise yüzde 31 oranında fiyatı arttı. Çiftçi, çoğu zaman ürününü maliyetinin de altında satmak zorunda kalıyor. Üreticiyi ayakta tutacak köklü tarım politikaları yerine yalnızca sonuca odaklanan ‘vitrin’ politikalarıyla gıda enflasyonunun düşmesi imkânsız görünüyor.
∗∗∗
İKTİDAR ‘CUMHUR REYONU’ İDDİASINI YALANLADI
İletişim Başkanlığı süpermarketlerde ‘Cumhur Reyonu’ kurulacağına ilişkin iddialarla ilgili açıklamada bulundu. Başkanlığa bağlı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi’nden yapılan yazılı açıklamada şu ifadeler yer aldı:
“Bir gazetede ‘Türkiye genelinde süpermarketlerde ‘Cumhur Reyonu’ kurulması’ yönünde öneri olarak gündeme getirilen konu, sosyal medya mecralarında çarpıtılarak ‘süpermarketlerde ‘Cumhur Reyonu’ kurulacak, ürünleri devlet sağlayacak’ şeklinde servis edilmiştir. Bu iddialar, gerçeği yansıtmamaktadır. Manipülatif sosyal medya paylaşımlarından yola çıkarak kamu kurumlarını hedef alan siyasi açıklamalar ise açıkça dezenformasyon niteliği taşımaktadır. Bahse konu ‘Cumhur Reyonu’ ifadesi, bir devlet politikasını değil; yalnızca bir gazetede dile getirilen fikir düzeyindeki bir öneriyi ifade etmektedir. Bu temelsiz iddialardan hareketle yapılan ‘Cumhur Reyonu mu, Ayrım Reyonu mu?’ şeklindeki açıklamalar, gerçekle hiçbir ilgisi bulunmayan, toplumda kutuplaşma üretmeyi hedefleyen, asılsız ve mesnetsiz bir kara propaganda girişimidir.”
