2016 ve 2017’de medya, dünyanın düz olduğunu öne süren haberleriyle dolup taşıyordu. Haberlerin çoğu inanılmazdı ve biraz da alaycıydı. Ancak bu saçma fikirlere bu kadar çok yer vererek, medya fikirleri geniş kitlelere yaydı. Hatta bir dereceye kadar meşrulaştırdı. Sonuçta, önemli olan nesnel gerçek değil, önemli olan dikkat çekmekti. Ve bunu da başardı. Sonra da dünya düz mü, değil mi tartışması yüzyıllar sonra yeniden başladı.
Aslında, eğitimli insanların çoğu dünyanın en az 2.500 yıldır yuvarlak olduğunu biliyor. Eski Yunanlılar, bir tutulma sırasında dünyanın ay yüzeyine kıvrımlı bir gölge düşürdüğünü fark etmişlerdi. Timaeus diyalogunda Platon bunu dile getirmişti. Eratosthenes dünyanın çevresini ve çapını hesaplamıştı.
Yunanlıların keşifleri “Karanlık Çağlar” ve eski Yunanlıların ve Romalıların yazılarının kaybolmasıyla da ölmedi. Bazı ortaçağ bilim insanları dünyanın düz olduğunu düşünmelerine rağmen, çoğu Platon ve Aristoteles’i okumuştu. Ve dünyanın yuvarlak olduğuna dair kanıtlarını kabul etmişti. İslam bilginleri, yeryüzünün küre biçiminde olduğunu biliyordu. Bu nedenle astrolablar tepsi biçiminde değil küre biçiminde yapılmıştı.
Düz Dünya Fikrinin Ortaya Atılışı
Aslında, 1492’de çoğu insanın dünyanın düz olduğunu düşünmesi ve yuvarlak olduğuna ikna eden Columbus’u küçümsemeleri bir efsanedir. Dünya düz mü tartışmasının ortaya çıkışı çok daha yakın zamanları işaret ediyor. Jeffrey Burton Russell’ın 1991 tarihli Inventing the Flat Earth: Columbus and Modern Historians adlı kitabında belgelediği gibi, Amerikalı yazar Washington Irving bu kurguyu yaratan ilk kişi olarak bilinmektedir. 1828 yılında yazdığı kitabı, A History of the Life and Voyages of Christopher Columbus. çok okunanlar arasındaydı. Bu nedenle efsane giderek Amerika’da yayıldı.
Modern Düz Dünyacılar
Aslında, düz dünya düşüncesi yakın zamana kadar az sayıda takipçisi olan bir uç fikirdi. Bu fikir 1800’lerde, Samuel Rowbotham tarafından ortaya atılmıştı. Fikirleri ilk olarak Zetetic Astronomy adlı kitapta yayınladı. Devamında düz dünya düşüncesinin İncil’deki köklerini ortaya çıkardığını iddia eden diğer kitapları geldi. İddiasına göre Dünya düzdü, Kuzey Kutbu ise Dünya’nın merkezinde yer alıyordu. Antarktika da Dünya’yı çevreliyordu. Gezegenimizin “kenarları”, aşılamaz buz duvarları ile çevriliydi. Bunların ötesinde nelerin olduğu bilinmiyordu.
Rowbotham’a göre, “İncil, dünyanın düz olduğu fikrini destekliyordu. Bu temel hakikat, yalnızca insan varsayımına dayanan bir sistem için bir kenara bırakılmamalıydı. 1884’te Rowbotham’ın ölümünden sonra takipçileri bu fikri desteklemeye devam ettiler ve Evrensel Zetetik Topluluğu kurdular. Düz dünya düşüncesi fikri zaman içinde yok oldu.
Yaklaşık elli yıl boyunca 1956’da Uluslararası Düz Dünya Araştırma Topluluğu’nun kurulmasıyla düz dünya düşüncesi yeniden doğdu. Sınırlı sayıda üyeye sahip küçük bir grup olmalarına rağmen arada bir basında yer almayı başardılar. 1960’larda ve 1970’lerde, uzaydan dünyanın görüntüleri ortaya çıktığı zamanlarda da, Shenton görüntüleri bir aldatmaca olarak nitelendirerek görmezden geldi
1971’de Shenton’un ölümünden sonra, Charles K. Johnson görevi devraldı. Grubu, Amerika Birleşik Devletleri Uluslararası Düz Dünya Araştırma Derneği ve Covenant Halk Kilisesi olarak yeniden düzenledi. Dernek, üç ayda bir yayınlanan, neredeyse tamamı Johnson tarafından yazılan dört sayfalık Flat Earth News aracılığıyla iletişim kurdu. Ancak 1990’larda, özellikle 1997’de Johnson’ın evinde çıkan bir yangının tüm kayıtları ve üyelik iletişim bilgilerini yok etmesinden sonra üyelikleri azaldı. Johnson 2001’de dünya düz mü tartışması neredeyse son bulma aşamasına gelmişti.
İnternetin Yaygınlaşması Düz Dünya Fikrini Yaygınlaştırdı
Düz dünya düşüncesi, internet olmasaydı, organize bir liderliğin olmadığı küçük bir uç inanç olabilirdi. 2004’te Flat Earth Society, Daniel Shenton (Samuel ile ilişkisi yok) tarafından web tabanlı bir tartışma forumu olarak yeniden diriltildi ve giderek genişledi. İlk Düz Dünya Uluslararası Konferansı, 9 ve 10 Kasım 2017’de Kuzey Karolina’nın Raleigh kentinde yaklaşık beş yüz katılımcıyla gerçekleşti.. 24 Mayıs 2018’de, İngiltere’de üç günlük bir düz dünya kongresi vardı. 2018’de Netflix, düz dünyaya inanan insanlar hakkında bir belgesel yaptı. Belgeselde Sargent, bilime karşı kazandıkları zaferi anlattı.
Neil deGrasse Tyson’ın yazdığı gibi, ““Bana göre düz dünya taraftarlarının artışına neden olan iki şey var: Birincisi özgürlüğü savunan ve özgürce konuşabildiğiniz, fikirlerinizi aktarabildiğiniz bir ülkede yaşıyoruz. İkincisi de başarısız bir eğitim sistemi olan ülkede yaşıyoruz. Sistemimizin sadece ne bilmeniz gerektiğini değil, aynı zamanda, bilgi ve kanıtlar hakkında nasıl düşüneceğinizi de öğretmesi gerekiyor. Bu tür bir eğitimimiz yoksa, her şeye inanmaktan korkarsınız.”
Dünyanın Düz Olmadığını Nasıl Bilebiliriz?
Öyleyse, dünyanın kabaca küresel bir şekle sahip olduğunu nasıl bilebiliriz? Bu soruyu cevaplamak için uydulardan, uzay aracından veya uçaklardan gelen gözlemleri kullanmayacağız. Çünkü düz dünyacılar bunların hepsinin aldatmaca olduğuna ve dev bir komplonun parçası olduğuna inanıyor. ) Uluslararası Uzay İstasyonu her 1,5 saatte bir Dünya’nın etrafında dönmektedir. Yuvarlak olmayan bir şeyin etrafında nasıl dönebilirdi ki? Ama düz dünyacılar buna da inanmıyor.
Gemi ve uçakları yönlendiren küresel rotalar ve trigonometrik uzaklık formülleri küresel geometriye dayanıyor. Dünya’nın farklı noktalarında farklı yıldızlar görünüyor. Farklı yerlerde aynı saatte dikilen aynı boydaki çubukların gölge uzunlukları farklı oluyor. Üstelik bütün bunlar küresel geometriyle tutarlı formüllere uyuyor. Oysa ki Düz Dünyacıların ellerinde mantıklı bir teori yok. Koordinat sistemleri işe yaramıyor. Dünya haritasının bile tam olarak nasıl olduğundan emin değiller. Güneş ve Ay’ın hareketleri ile ilgili iddiaları gözlemlerle uyuşmuyor. Düz Dünyacıların yaptıkları saatler yanlış çalışıyor.
Düz Dünyacılar Neden Bu Kadar İnatçılar?
Sonuç olarak Dünyanın her yerinde ve tüm bilimsel kanıtlara rağmen, nüfusun bir bölümü Dünya’nın yuvarlak şeklinin ya kanıtlanmamış bir teori ya da ayrıntılı bir aldatmaca olduğuna inanmaktadır. Düz Dünya fikrini eğlenceli bularak bir kenara atmak cazip gelse de, onların argümanlarını görmezden gelmek tehlikeli sonuçlar da doğuruyor. Çünkü yakın zamanda yapılan bir çalışma bu kişilerin diğer komplo teorileri ile yakından ilişkili olduğunu bize gösteriyor.
Bu konuya dikkat çeken Linnaeus Üniversitesi’nden akademisyenler Dünya’nın düz olduğunu iddia eden yüzlerce YouTube videosunu analiz ettiler. Argümanlarının yapısını ve nasıl akılcı göründüklerini anlamak için münazara tekniklerine de dikkat ettiler. Sonucunda sorunun insanların bu tartışmayı kimliklerinin bir parçası olarak içselleştirdiklerinde ortaya çıktığı anlaşıldı. Komplo teorileri birinin değer sisteminin veya dünya görüşünün bir parçası olduğunda, onlara meydan okumak zordur.
Düz Dünya Teorisinin Üç Teması
Video analizlerinde Düz Dünya inananlarının temel olarak üç argüman etrafında toplandığı anlaşılacaktı. Bunlardan ilki dini referanslardı. Düz dünyacılar, dünyanın yuvarlak olduğunun iddia edilmesi ile dinsizlik arasında bağlantı kurma eğilimi gösteriyordu. İkinci tema, iktidardakilerin gerçekliğin temel doğasını çarpıtarak bilgiyi kendilerinden saklamak için komplo kurduklarını ileri sürüyordu. Gerçekten de, Dünya çıplak gözle düz görünmektedir. Bu argümanı sürdüren düz dünyacılar insanları sahte bilgiye karşı korumak için savaşan isimsiz kahramanlar topluluğunun bir parçası olarak kendilerini görürler.
Üçüncü tema ise temel de özgür düşünce ile alakalıdır. Bu kişiler rasyonel insanların otoriteye veya dogmaya inanmamaları gerektiğini, bunun yerine yalnızca kendi akıllarına ve deneyimlerine güvenmeleri gerektiğini savunur. Bu nedenle kitaplarda yazılan bilgileri, matematiksel sonuçları, burada sıralayacağımız onlarca nedeni kabul etmezler. Bu bilgilere kaynak kim olursa olsun güvenmezler. kendi yaptıkları uydurma deneylerle Dünya’nın düz mü yoksa yuvarlak mı olduğunu test etmeye çalışırlar.
Düz Dünya fikrine inananları ikna etmek zordur. Bunu yapmak için inançlarının yukarıdaki nedenlerden hangisi ile ile ilişkili olduğunu anlamak gerekir. Örneğin bir kişi otoriteye güvenmiyorsa, o kişiyi güvenilir bilimsel bilgiler sunan yazılar ile ikna edemezsiniz. Aslında bunun yerine basit bir deney önermek daha akıllıca olacaktır.
Sonuç olarak düz dünya inananları kendilerini saldırı altında hissettikleri zaman inançlarına daha da sıkı sarılacaklardır. Bu nedenle en doğrusu bunu kendilerinin gözlemleme şansı olacak fırsatları deneyimlemelerine izin verilmesidir.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Donald R. Prothero; Weird Earth: Debunking Strange Ideas about Our Planet; ISBN-10 : 1684350611
- I watched hundreds of flat-Earth videos to learn how conspiracy theories spread – and what it could mean for fighting disinformation; yayınlanma tarihi: 27 Haziran 2022; Bağlantı: https://theconversation.com/