Covid-19’un damga vurduğu 2020 aynı zamanda, Dünya’nın geleceğine ve iklim krizine dair endişe yaratan birçok doğa olayına ve felakete sahne oldu. İklim değişikliğiyle mücadele eden binlerce kişi, bu doğa olaylarının ‘yaşanıp bitmediğine’, etkilerinin tam anlamıyla henüz görülmediğine dikkat çekmek için sokağa döküldü. İşte 2020’de farklı alanlarda farklı örneklerle ortaya konan iklim mücadelesi…
Eylül 2019’daki Küresel İklim Grevi sonrası çocuklar ve gençler 2020’de geleceklerinin korunması için grevlerine devam etti. İsveç’te Greta Thunberg’in iklim grevi ikinci senesini, Türkiye’de Atlas, Hindistan’da da Licypriya birinci senelerini doldurdu. “B Gezegeni yok” diyen eylemciler “Benden sonrası tufan” söyleminin risklerini hatırlattı; ‘çevrimiçi ve çevrimdışı her yerde’ çağrısıyla 5. Küresel İklim Grevi’ni dijital ortamda düzenledi.
İKLİM VE ADALET
Paris Anlaşması’nın beşinci yılında devletler iklim kriziyle ilgili sorumluluk paylaşımında yeterli çabayı sarf etmedi. Bu açıdan, ‘zarar gören kimler ve kâr eden kim?’ sorusu önemliydi. İklim adaleti ise ülkelerin en çok tartıştığı başlıklardan biri olmaya devam etti.
Bu tartışmaların yanı sıra 16 Ocak’ta Yokoluş İsyanı (Extinction Rebellion) İskoçya’da Shell’in ana merkezine girişleri engelledi ve şirketin politikalarından zarar görmeye devam eden Nijeryalılarla dayanışma çağrısı yaptı.
İKLİM VE İNSAN HAKLARI
3 Eylül’de yaşları sekiz ile 21 arasında değişen altı Portekizli yaşam savunucusu, aralarında İngiltere, Norveç, Rusya, Türkiye ve Ukrayna’nın da bulunduğu 33 ülkeyi emisyon azaltımında üstlerine düşeni yapmadıklarını söyleyerek Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) şikayet etti. AİHM, altı yaşam savunucusunun bütün bu iklim felaketlerinin insanların yaşama, barınma ve aile hakkını engellediğini vurguladığı dosyayı kabul etti.
İKLİM VE IRKÇILIK KARŞITLIĞI
ABD’de mayıs ayında George Floyd’un polis tarafından öldürülmesi sonucu başlayan protestolar ve ortaya çıkışı 2013’e dayanan Black Lives Matter (Siyahların Hayatı Değerlidir) hareketi çevre hareketiyle de iç içe geçti. Çevre savunucuları ırkçılık karşıtlığının çevre hareketi için önemli olduğunu ve ırkçılıkla mücadele edilmeden iklim krizinin çözülemeyeceğini dile getirdi.
İKLİM VE KÜLTÜR
İklim krizine karşı gerekli önlemlerin alınmaması ya da yetersiz önlemler yaşam alanlarını yok etmeye devam ediyor. Bu nedenle şirketler, politikacılar ve devletler kültürel mirasın yok olmasının da sorumlusu.
Amazon’daki yangınlara karşı Brezilya’daki yerli halkları bir araya getiren APIB’in lideri Sônia Guajajara, bu durumu “Amazon bizim ruhumuz, bedenimiz, yaşamımız… Onlar ise bir yerde yangın olduğunda para görüyorlar” sözleriyle ifade etti ve mücadeleye devam edeceklerini söyledi.
Türkiye’de ise Hasankeyf, çevrecilerin çabalarına rağmen su altında kaldı.
İKLİM VE ENERJİ POLİTİKALARI
Kaz Dağlarında altın arama çalışmalarına karşı başlatılan Su ve Vicdan Nöbeti 26 Temmuz 2020’de birinci senesini doldurdu. Fakat 2020’de tartışılan, sadece maden arama, petrol ve doğalgaz çıkarma değildi. Yenilenebilir enerji kaynakları da, uygulamalarıyla protesto konusu oldu. Alakır’da HES yapılacak bölgenin ‘kesin korunacak hassas alan’ ilan edilmesinin üçüncü yıldönümüyken, Muğla’da, Seferihisar’da JES’lere, Karadeniz’de birçok ilde yapılmak istenen HES’lere karşı protestolar sürüyor. (Derleyen: Günsu Durak)
2020’nin en ölümcül doğal afetleri
2020 yılına Covid-19 salgını damga vurmuş olsa da, küresel ısınma kaynaklı çevresel felaketler ‘arka planda’ binlerce kişinin ölümüne yol açtı. Son yılların en büyük orman yangınları, su baskınları ve kasırgaları 2020’de milyonlarca insanı etkiledi. İşte, 2020’nin en ölümcül çevresel felaketleri…
AVUSTRALYA ORMAN YANGINLARI
Avustralya’da 2019’un yaz aylarında başlayan orman yangınları, ancak Mart 2020’ye gelindiğinde söndürülebildi. Alevlerin doğrudan sonucu olarak 34 kişi öldü. Ülke nüfusunun yüzde 80’i dumandan olumsuz etkilendi, 4 bin kişi hastaneye kaldırıldı, bu süreçte 445’ten fazla kişi öldü.
Yangınlar tahmin olarak 18.6 milyon hektarlık alanı tahrip ederken, büyük çoğunluğu sürüngenler olmak üzere 3 milyondan fazla hayvanın öldüğü ya da yerinden olduğu tahmin ediliyor. Nesli tükenmekte olan birçok hayvan türünün yangınlar nedeniyle yok olmaya sürüklendiği düşünülüyor.
1 OCAK – ENDONEZYA’DA SEL FELAKETİ
2020’ye girerken, Endonezya’da etkisini günlerce sürdüren sel felaketinde en az 66 kişi öldü. Başkent Cakarta başta olmak üzere, birçok kenti etkisi altına alan şiddetli yağmurların yol açtığı selde 60 binden fazla kişi yerlerinden edildi.
2007 yılından bu yana görülen en yıkıcı sel felaketiyle beraber, birçok yerde su seviyesi neredeyse 2 metre yükselirken, selden etkilenen en az 200 kişi Cakarta bölge mahkemesine dava açtı.
12 OCAK – FİLİPİNLER’DE YANARDAĞ PATLAMASI
Filipinler’in başkenti Manila’nın yaklaşık 70 kilometre güneyinde bulunan Taal Yanardağı’nda meydana gelen patlama sonucu 39 kişi öldü. Yanardağa 14 kilometre mesafede yaşayan en az 80 bin kişi tahliye edilirken, Ulusal Afet Riski Azaltma ve Yönetim Konseyi’nin (NDRRMC) verilerine göre toplam 300 tahliye merkezinde 70 bin 413 bin kişi barındı.
17 OCAK – BREZİLYA’DA SEL VE HEYELAN
17 Ocak’ta şiddetli yağışın başladığı Brezilya’nın güneydoğusunda meydana gelen sel ve toprak kaymalarında en az 70 kişi öldü. Neredeyse 50 bin kişinin yerinden olduğu tahmin ediliyor.
Selden en çok etkilenen eyaletler, Minas Gerais, Espírito Santo ve Rio de Janeiro oldu. Ülkenin en kalabalık eyaletlerinden Minas Gerais’de, son 110 yılın en şiddetli yağışı kaydedildi.
12 NİSAN – ABD’DE TOPLAM 140 HORTUM KAYDEDİLDİ
Ülkenin güneydoğu eyaletlerini etkileyen şiddetli kasırga ve fırtınalarda 30’dan fazla kişi öldü. 10 eyalette toplam 140 hortum kaydedildi. Fırtına ve kasırgalar yüzünden, yüzlerce ev ve bina zarar görürken, toplam 3 milyar dolarlık hasar tespit edildi.
Paskalya Bayramı’nın ardından meydana gelen felaketler, ABD’de son yılların en ölümcül kasırga sezonu olarak tarihe geçti.
19 NİSAN – KENYA’DA 230’DAN FAZLA KİŞİ ÖLDÜ
Kenya’da nisan ayının sonundan mayıs ayının ilk haftalarına kadar süren şiddetli sel felaketinde 230’dan fazla kişi öldü. Sel ve heyelanlar, Doğu Afrika ülkesi Kenya’nın 47 eyaletinden 36’sında hissedildi.
Kenya Kızılhaç Derneği’nin verilerine göre en az 233 bin kişi sel ve heyelanlardan etkilenirken, 116 binden fazla kişi yerlerinden oldu.
7 MAYIS – RUANDA’DA EN AZ 65 İNSAN ÖLDÜ
Ruanda’da şiddetli yağmurların ardından meydana gelen sel felaketinde en az 65 kişi öldü. Ruanda Kızıl Haç Derneği’ne göre en az 11 bin kişi sel ve toprak kaymalarından etkilenirken, yaklaşık 1000 hektarlık tarım arazisi tahrip oldu.
20 MAYIS – HİNDİSTAN VE BENGLADEŞ’TE AMPHAN FIRTINASI
Hindistan ve Bangladeş’te etkili olan Amphan fırtınasının yol açtığı şiddetli yağış ve fırtınada en az 120 kişi öldü. Hızı saatte 230 kilometreyi aşan fırtınada, neredeyse 4 milyon kişi tahliye edildi.
Bangladeş Tarım Bakanlığı, kıyı kesimlerinde meydana gelen fırtına sonucunda mahsul ve tarım arazilerinin tahmini olarak yüzde 12’sinin tahrip olduğunu duyurdu. 7 bin evcil hayvan da barınaklara götürüldü.
Hindistan’da en fazla Batı Benlan ve Odişa eyaletlerini etkileyen felaketlerde, toplamda 3 binden fazla barınak kuruldu. Bangladeş’te ise 12 binden fazla barınak açıldı.
14 HAZİRAN – NİJERYA’DA 200’DEN FAZLA KİŞİ ÖLDÜ
Nijerya’da etkisini gösteren sel felaketinde 200’den fazla kişi öldü. 25 bin kişi yerinden olurken, yaklaşık 160 bin kişi selden etkilendi.
TEMMUZ – HİNDİSTAN’TA EN AZ 140 KİŞİ ÖLDÜ
Hindistan’ın Assam eyaletinde, mayıs ayında başlayıp temmuz ayının sonuna kadar etkisini sürdüren sel felaketinde 140’tan fazla kişi öldü. 150 binin üzerinde kişi barınaklara sığınmak durumunda kaldı.
Sel nedeniyle 267 bin hektardan fazla tarım arazisi tahrip oldu, en az 45 bin hayvan zarar gördü.
4 TEMMUZ – JAPONYA’DA 1.4 MİLYON İNSAN İÇİN TAHLİYE EMRİ
Japonya’nın güneyinde yer alan Kyusuhu adasında şiddetli yağmurun neden olduğu selde 77 kişi öldü. En az 15 bin yerleşim yerinin tahrip olduğu tespit edilirken, 1.4 milyon kişi için tahliye emri verildi.
Kumamoto ve Kagoshima bölgelerini etkileyen selde, en az 8 bin evde elektrik kesintisi yaşandı, 6 binden fazla ev su altında kaldı, 11 köprü yıkıldı ve 5 bine yakın bina hasar gördü.
1 AĞUSTOS – SUDAN’DA 3 MİLYON İNSAN SELDEN ETKİLENDİ
Sudan’da 3 milyondan fazla insanı etkileyen sel felaketinde an az 120 insan öldü. Birleşmiş Milletler verilerine göre, ülkede 860 bin kişinin evi tahrip oldu.
Komşu Güney Sudan’da ise 800 bin kişi selden etkilenirken, en az 368 bin kişi tahliye edildi.
5 AĞUSTOS – YEMEN’DE 172 KİŞİ ÖLDÜ
Yemen’de etkili olan şiddetli yağışın arından meydana gelen selde en az 19’u çocuk, 172 kişi öldü. 160 bini aşkın kişi yerlerinden oldu.
Sana’nın doğusunda yer alan Marib kentinde ise, sığınmacıların kullandığı bir kampta en az 1340 ailenin çadır ve eşyaları sular altında kaldı.
16 AĞUSTOS – KALİFORNİYA’DA HAFTALAR SÜREN ORMAN YANGINLARI
ABD’nin Kaliforniya eyaletinde, haftalarca söndürülemeyen orman yangınlarında en az 33 kişi öldü. 60 binden fazla insan tahliye edildi.
19 Ağustos’da Vali Gavin Newsom, yüksek nem oranı nedeniyle en az 367 yangının tespit edildiğini açıkladı, bundan bir gün sonra ise eyalet genelinde acil durum ilan edildi.
Kaliforniya Ormancılık İdaresi verilerine göre, bu yıl içerisinde 10 eyalette 9 binden fazla yangın kaydedildi, toplamda 1 milyon 764 bin hektardan fazla alan kül oldu.
26 AĞUSTOS – AFGANİSTAN’DA 200 ÖLÜ, 250 YARALI
Afganistan’da ani su baskınları ve sel nedeniyle neredeyse 200 kişi öldü. En az 250 kişi yaralanırken, onlarca insan kayboldu. Başkent Kabil’in kuzeyinde 1500’den fazla ev sular altında kaldı.
Yetkililer, Parvan eyaletinde meydana gelen selde çok sayıda çocuğun öldüğünü duyurdu.
27 AĞUSTOS – LAURA KASIRGASI’NDA 77 ÖLÜ
ABD’ye gelmeden önce Haiti ve Dominik Cumhuriyeti’ni vuran Laura Kasırgası nedeniyle 77 kişi öldü. Haiti’de 31 kişi, Dominik Cumhuriyeti’nde dört kişi vefat etti. ABD’de 42 kişi öldü.
5 EKİM – VİETNAM’DA EN AZ 230 KİŞİ VEFAT ETTİ
Vietnam’da etkili olan şiddetli yağışların tetiklediği ve kasım ayına kadar devam eden sel ve toprak kaymalarında, en az 230 kişi öldü. Yaklaşık 140 bin ev sular altında kalırken, 150 binden fazla insan tahliye edildi.
31 EKİM – ETA KASIRGASI’NDA 200’DEN FAZLA İNSAN ÖLDÜ
Saatte 240 kilometre hıza ulaşan Eta Kasırgası nedeniyle Orta Amerika’da 200’den fazla insan öldü. Kasırga Honduras, Guatemala, Meksika, El Salvador, Panama, Nikaragua ve Kosta Rika’yı etkisi altına aldı.
Şiddeti Kategori 5 seviyesine yükselen kasırgada 100 bini aşkın insan tahliye edildi. 1.7 milyonu Honduras’tan olmak üzere, yaklaşık 2.5 milyon insan kasırgadan olumsuz etkilendi.
13 KASIM – FİLİPİNLER’DE SON 45 YILIN EN ŞİDDETLİ TAYFUNU
Filipinler’de ülkenin son 45 yıl içerisinde karşılaştığı en şiddetli tayfun olarak nitelendirilen Vamco tayfunu nedeniyle en az 100 kişi öldü. Saatte 215 kilometre hıza ulaşan tayfunda, 200 binden fazla insan tahliye edildi.
Tayfun toplamda 440.8 milyon dolar zarara yol açtı. (DIŞ HABERLER)