Bipolar bozukluk, latince’de ‘iki kutuplu’ demektir. Çift kutuplu duygu durum bozukluğu, eskiden manik depresyon, manik atak veya manik depresif bozukluk olarak bilinen bir hastalıktır.
Bipolar bozukluk her yaşta ve her cinsiyette ortaya çıkabilir, kişilerin psikolojik yapıları, sosyal durumları ile ilişkili değildir.genellikle bahar aylarında ortaya çıkan hem durgunluk hem de coşkuyu uç noktalarda uzun süreli yaşama durumu. dönem dönem ortaya çıkan üzüntü ve karamsarlığın egemen olduğu bir ruh hali ile aşırı hareketlilik, coşku nöbetleri ile seyreder. ruhsal durumdaki olağan günlük değişikliklerden farklıdır ve tedavi gerektiren bir durumdur. ilaçla tedavisi mümkündür. Ve genellikle ilaç tedavilerinde ilk tercih olarak duygudurum düzenleyicisi denilen ilaç grubundan Lithuril marka adlı lityum karbonat tuzu kullanılır.
Türkiye’de yaklaşık 30 bin kişi tarafından lityum kullanılmaktadır. Yinelenen bir pataloji olması nedeniyle lityum tabletlerinin ömür boyu alınması gerekebilir. Tedavi sırasında düzenli olarak lityum kan testleri yapılır. Serum lityum seviyesine göre psikiyatri uzmanı doktor lityum dozunu belirler. Manik atak döneminde 0.8-1.2 mEq/L, uzun dönemli idame tedavisinde ise 0.8-1.0 mEq/L serum lityum seviyesi hedeflenir.
Belirtilerine bakacak olursak ise ilk gösterdiği belirtileri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
- Ortalama başlama yaşı 21’dir. ilk atak erkeklerde genelde mani olurken, kadınlarda depresyon olur.
- Uyuşturucu ve alkol kullanımı sonrasında da gelişebilir.
- Manik dönemden deporesyona geçişani ve trajik olabilir.depresyona ağır anksiyete panik ataklar eşlik edebilir
- Aşırı konuşma eğilimi gözlenir. kişi, olağan durumundan farklı ve belirgin bir biçimde hızlı ve sürekli konuşma eğilimindedir.
- Zihinsel etkinlikler hızlanmıştır. düşünceler ve çağrışımlar birbiri ardı sıra gelir. kişi, çağrışımlar ve düşünceler arasında eleme yapmakta zorlanır. bu durum “çağrışımlarda gevşeme” ve “düşüncelerde sıçrama” olarak da bilinir.
- Kişi dikkatini belirli bir konu üzerinde, belirli bir süre tutmakta zorlanır. zihinsel süreçler ve bunlara bağlı olarak konuşmalar, konudan konuya geçmekte, sıçramaktadır.
- Toplumsal ilgi belirgin bir biçimde artmıştır. kişi çok daha sosyal, çok daha girişken, çok daha atak olur. sonuçlarını hesaplamadan, yaşamdan zevk almaya yönelik etkinliklere girişilir. çoğu geçici bir hevese yönelen etkinliklerdir bunlar. giyinişbiçimini birden bire köklü bir şekilde değiştirme, toplumsal kuralları zorlayan cinsel deneyimlere girişme, hesapsız para harcama, ayna karşısında uzun süre vakit geçirme gibi belirtiler kendini gösterir
- Uyku gereksinimi düşer, günlerce uyumadan yaşarlar. buna rağmen kendilerini iyi hissederler, hastalığın en önemli belitisi de budur ve sonuç itibari ile bir döngü yaşanır.
- aşırı ve abartılı bir özgüven görülür. kişi kendini, her şeye gücü yeten, her sorunu çözebilecek, giriştiği her işin üstesinden rahatlıkla gelebilecek bir durumda algılar.
- Hastada sanrı ve varsanrı, ani saldırganlık ve ani hakaret gözlemlenebilir.
- Hastalar genelde uzun yıllar depresif bozukluk teşhisleri alabilir teşhis için hasta yakınlarını dinlemek daha dogrudur keza hasta kendi gerçek durumunun farkında olmayabilir ya da tersi hasta olarak tanımlanmamak korkusuyla hastalığını saklama ya da hekimi yanıltmaya çalışabilir.
- Hobilerine ve kabiliyetlerine bağlı olarak manik dönemde fazlasıyla üretken olurlar. Manik ataklar sırasında kişi, son derece yaşam dolu, neşeli, canlı, mutluluktan uçan bir insan görünümü verir.
Bu rahatsızlığa sahip kişi eğer tedavi olmayı redderse sadece kendisine değil etrafına da fena halde zarar veriyor. özellikle bu kişi aileden biriyse büyük sabıra sahip olmanız gerekiyor. eğer ilaçlar düzenli alınırsa hasta kişi oldukça normal bir hayat sürebiliyor ama ne zaman tedaviyi bıraksa eski haline dönüyor. kısacası tedavisi olmasına rağmen başta yakınları olmak üzere oldukça yıpratıcı bir süreç geçirirler. Bu nedenle kişinin tedavi olması şarttır.
ortak noktaları manik depresyon olan ünlülere bakılırsa bu önerme de geçerli bir hal alıyor Ernest Hemingway, Mozart, Vincent Van Gogh, Kurt Cobain,vs..) bu hastalığa maruz kalanları çift kişilikli yaşamlarından tanıyabiliriz.mutluluktan uçmaları ve sinir küpü olmaları birarada yaşıyanların hastalığı.. ayrıca mani dönemlerinde bu ünlüler çok üretken olmuşlardır. Hastalık sahipleri genellikle mani dönemlerinde üretken olup sürekli düşünme ve konuşma eğilimindedirler.
Bipolar Bozukluk Hakkındaki Klinik Araştırmalar Ne Durumda?
Bipolar bozukluğu olan bazı insanlar klinik araştırmalara (klinik deneylere) katılarak ilaç ve/veya psikososyal terapi alırlar. Klinik araştırmalar hastalığın insanlarda tedavisinin araştırılmasıyla ve hastalıkla ilgilidir. Ruh sağlığı klinik araştırmaları ilaçların etkinliği veya tedavilerin birleşimi, davranışmüdahalesi veya bir tür terapinin faydalılığı, tanı prosedürünün güvenilirliği veya atak önleme yönteminin başarısı hakkında bilgi toplayabilir. Klinik araştırmalar bilim insanlarının hastalığın nasıl ortaya çıktığı, ilerlediği, azaldığı, beden ve akıla ne tür etkileri olduğunu öğrenmelerine yardım eder. Bilimsel araştırmalar ile elde edilen bilgiler sayesinde bir ruh hastalığı teşhisi almışmilyonlarca Amerikalı sağlıklı ve üretken bir şekilde yaşamlarını sürdürmektedir. Bu araştırmalara katılmak her hasta için uygun değildir. Herhangi bir raştırmaya katılma kararı vermeden önce klinik bir araştırmanın olası risk ve faydalarını dikkatle düşünülmelidir.
(Bipolar Disorder Information and Organizations from NLM’s MedlinePlus )
Bu hastalık için ayrıca yasal düzenlemelerde yapılmışolup örneğin askerlik için askeri hastanede doktorun vereceği karar la beraber .eger muayene oldugunuz dönemde hastalık kontrol altındaysa askere alınabilirsiniz.
Bipolar Bozukluk Nasıl Tedavi Edilir?
Bipolar bozukluk, tekrarlayan bir hastalık olduğundan uzun süreli tedavi tavsiye edilir ve hemen hemen her zaman koruyucu tedavi gereklidir. İlaçlar ve psikososyal tedavi ikilisinden oluşan strateji bipolar bozukluğu yönetmede en önemli undursur. Kişi İlaç ve psikososyal tedaviyi reddederse günlük yaşamında özellikle sosyal yaşam ve ilişkilerinde çatışmalar ve ilişki kurma problemi yaşar. İlaç tedavisini reddetme durumunda ise atak geçirebilir ve ataklarını kontrol altına alma noktasında da yine bir uzman gözleminde hastanede destek verilmelidir.
Pınar ESİNA TANER
St.Clements University
Psikoloji Bölümü Mezunu
Kaynakça;
- Doç.Dr. Kaan Kora, Bipolar Yaşam Derneği 2.Bilgilendirme Konferansından
- (Bipolar Disorder Information and Organizationsfrom NLM’s MedlinePlus )
- The Ups and Downs of Raising a Bipolar Child: A Survival Guide for Parents Judith lederman Candida Fink
- trakowski SM, DelBello MP. The co-occurrence of bipolar and substance use disorders. Clinical Psychology Review, 2000; 20(2): 191-206.
- Dernekler
Bipolar Yaşam Derneği – İstanbul