Seçim günü yaklaştıkça “partiler seçimde ne yapacaklar” sorusu yerini “ben seçimde ne yapacağım” sorusuna bırakmaya başladı. Daha özelinde “HDP barajı aşacak mı” sorusunun yerine bir sürü insan “CHP yerine HDP’ye mi oy versem” diye sormaya başladı. Yumurta kapıya dayandı, artık karşımızda bireyler, bireysel kararlar ve bireysel oylar var. O sandık odasına tek başına girdiğinde daha önce CHP’ye oy vermiş Zeynep, Ahmet, Murat, Neriman ne yapacak? Kafalar karışık, bireysel sorumluluk büyük. Sosyoloji, yerini psikolojiye bırakmaya başladı. İşte tam bu aşamada matematik de devreye giriyor.
Bu yazıyı, enteresandır, aynı isim ve soy isime sahip iki akademisyen olarak yazdık, birimiz sosyolog, birimiz matematikçi. Yazımızın başında argümanımızı sade bir şekilde ifade edelim istiyoruz, sonrasında matematik sevenler için bu argümanı detaylandıracağız:
Argüman: CHP’den HDP’ye gelecek ve HDP’yi yüzde 9’lardan yüzde 11’lere yükseltecek her oy, CHP’nin AKP’ye oranla sandalye sayısını arttıracak, yani CHP’yi, AKP karşısında güçlendirecektir.
CHP’yi destekliyorum, niye HDP’ye oy vereyim?
Analizimize başlayalım. CHP’nin meclisteki sandalye sayısı C olsun. Hedefindeki malum rakip, birinci parti AKP, onun da sandalye sayısı A olsun. CHP adına, meclis aritmetiğinde kritik olan asıl nicelik C değil, aslında en büyük rakibine oranla ne kadar güçlü olduğu, yani C/A. CHP’nin gücünü yasamaya ve yürütmeye yansıtırken, rakibi AKP’yi alt etmek için ihtiyaç duyacağı güç, mecliste oylanan her kanunda, sunulan her önergede, kurulan her komisyonda AKP ile olan mücadele potansiyeli, her bir AKP’li vekilin karşısına çıkarabileceği CHP’li vekil sayısı ve psikolojik dirayeti direk bu orana bağlı. Dolayısıyla, bir CHP’li için partisinin asıl başarı indeksi, yani yükseltmek durumunda olduğu nicelik bu oran, yani C/A.
Farz edelim ki 7 Haziran günü, AKP’nin oy oranı %43, MHP’ninki %17, ve CHP-HDP dışında kalan diğer tüm baraj altı partilerin toplam oy oranları da %3 çıkacak. Dolayısıyla, CHP ve HDP’ye toplam 100 – 43 – 17 – 3 = 37’lik bir yüzdelik dilim düşecek. Yani, CHP ve HDP, rakipleri AKP, MHP ve diğer partilerden alacağını almış kabul edip, oynayacağımız değişkenin sadece CHP-HDP arası oy geçişleri olduğunu varsayalım. (Bütün araştırmalar şu ana kadar HDP’nin oy artışını asıl olarak AKP’den aldığını gösteriyor, dolayısı ile HDP, AKP’nin oyunu daha da düşürüp farklı rakamlara sebep olabilir, ancak bu farklı rakamları da kullandığımızda varılacak sonuç değişmemektedir, yani AKP’yi 41 CHP-HDP toplamını % 39 da alabiliriz. Detaylar için yazının sonundaki dipnota bakabilirsiniz)
Yine, CHP penceresinden bakarsak, kritik soru şu: bu kalan %37’lik dilim içinden CHP ve HDP’ye oylar bugünkü realite çerçevesinde nasıl dağıtılmalı ki, yukarıdaki CHP başarı oranı, yani C/A, en yüksek olsun?
Yukarıdaki AKP = 43, MHP = 17 ve Diğer = 3 yüzdelerinisimülatöre
sabitleyerek girelim. Kalan %37’yi CHP-HDP arasında % 0.1’erlik oy geçişleriyle, özellikle HDP’nin baraj etrafında olduğu durumlarda farklı şekillerde dağıtalım. Bir uçta CHP = 27.7, HDP = 9.3, öteki uçta ise CHP = 26.3, HDP = 10.7 öngörelim ve HDP’nin alacağı oy yüzdesinin, CHP’nin AKP’ye göre meclisteki sandalye gücüne etkisini inceleyelim.
Şekil 1. HDP oy yüzdesine göre CHP başarı indeksi C/A
Bir oyun etkisi nedir?
1. X oyunu HDP’ye verdiğinde (mavi)
2. X oyunu CHP’ye verdiğinde (kırmızı)
3. X oy kullanmadığında (siyah)
Şekil 2. Seçmen X’in, tek bir oyuyla CHP başarı indeksine beklenen katkısı
Varsayımlarımız üzerine dipnot: Tüm bu analizlerde sabit kabul edilen rakamların (AKP, MHP, Diğer baraj altı partilerin toplam oy yüzdeleri ve HDP oy yüzdesinin standart sapması) çıkan matematiksel bulgulara etkisi nedir diye sorulabilir. Yanıt şu: AKP ile CHP başa baş (örneğin AKP = %38, CHP = %35) olmadıkça, CHP’ye değil de baraj etrafındaki HDP’ye verilen oylar CHP’yi her durumda AKP karşısında güçlendirecektir. Yani AKP oylarına dair yapılacak her realist varsayım aynı argümanı yani Şekil 1’deki trendi doğuracaktır. Diğer taraftan HDP oylarının standart sapması ise Şekil 2’deki seçmen X’in CHP’ye sağlayacağı marjinal fayda/zarar makasının gözlemlendiği aralığı belirleyecektir. Bu standart sapma, yani HDP’nin akıbetine dair belirsizlik ne kadar büyükse, “CHP’yi AKP karşısında güçlendirmek için HDP’ye oy verme” stratejisi de, HDP’yi %10 etrafında konumlandıran o kadar geniş bir bantta geçerliliğini koruyacaktır.
HDP’ye Oy Ver – Barajı Yık – Tiranı Durdur – Barışı Sürdür Girişimi